Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2024

Σεισμός 24ης Φεβρουαρίου 1981 - 43 χρόνια μετά

 

1981, Φεβρουάριος 24, Αλκυονίδες Νήσοι (Καλά νησιά).

Στις 24 Φεβρουαρίου, 25 Φεβρουαρίου και 4 Μαρτίου 1981 τρεις σεισμοί μεγέθους 6,7 - 6,4 - 6,4 της κλίμακας Ρίχτερ συνέβησαν στο ανατολικό τμήμα του Κορινθιακού κόλπου. Τα επίκεντρα των δύο μεγάλων σεισμών της 24 Φεβρουαρίου και 4 Μαρτίου εντοπίστηκαν στον Κορινθιακό κόλπο και ειδικότερα στον κόλπο των Αλκυονίδων. Σε σεισμική ακολουθία χιλιάδων σεισμών εντάσσονται και πολλοί άλλοι, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από μεγέθη έως 5,2 R. Κυριότεροι από αυτούς είναι:

Ημερομηνία - ώρα - μέγεθος

24/2 - 22.54' - 6,7 R.  κύριος σεισμός

25/2 - 03.58'

25/2 - 04.36' - 6,4 R.  κύριος μετασεισμός

4/3 - 23.58' - 6,4 R.  κύριος σεισμός

5/3 - 08.59' - 6,0  R.  κύριος μετασεισμός

7/3 - 13.55' - 5,7 R.

Με τους σεισμούς αυτούς εκτονώθηκε η περιοχή, λόγω των τάσεων που είχαν συσσωρευτεί, δεδομένου ότι η περιοχή είχε μείνει επί δεκαετίες ανενεργής.

Κατά τον αείμνηστο καθηγητή Άγγελο Γαλανόπουλο προκύπτει ότι για τους επιφανειακούς σεισμούς, ο σει­σμικός κίνδυνος της περιοχής Κορινθίας σε χρόνο επανάληψης (Τ) είναι αρκετά υψηλός.

Έτσι συμβαίνει σεισμός:

  • Μεγέθους Ms = 5,5 R ανά 4 έτη,
  • Μεγέθους Ms = 6 R ανά 9 έτη
  • Μεγέθους Ms = 6,5 R ανά 43 έτη

Τα αποτελέσματα των σεισμών αυτών ήσαν εντυπωσιακά ως προς τις ζημιές (υλικές και ζωές). Εντυπωσιακά είναι επίσης και τα δευτερογενή φαινόμενα, οι επιφανειακές διαρρήξεις, οι οποίες είναι συνήθως χαρακτηριστικά σεισμών μεγέθους Ms 6,5 R.

Η ευρύτερη πλειόσειστος περιοχή χαρακτηρίζεται από έντονο μορφολογικό ανάγλυφο με κύριο προσανατολισμό Α-Δ, πολύπλοκη γεωλογική δομή και έντονη νεοτεκτονική διάρρηξη.

Ο Κορινθιακός κόλπος αποτελεί ένα κρίσιμο στοιχείο της περιοχής καθόσον η εξέλιξη του, έχει περάσει διάφορες φάσεις και σήμερα ευρίσκεται σε φάση εφελκυσμού.

Οι σεισμοί αυτοί συνοδεύτηκαν με εντυπωσιακές διαρρήξεις, οι οποίοι επηρεάστηκαν από τη Λιθολογία της περιοχής και τις προϋπάρχουσες επιφάνειες αδυναμίας.

Οι διαρρήξεις αυτές οριοθετούνται στην ρηξιγενή ζώνη κατά μήκος των Περαχώρα-Πισσίων-Σχίνου-Αλεποχωρίου με γενική διεύθυνση Α-Δ.

Χαρακτηρίζονται από μια μετατόπιση της τάξεως του ενός μέτρου, ενώ το άνοιγμα των χειλέων είναι 0,20 μ. Επίσης εκδηλώθηκαν πολλά δευτερογενή φαινόμενα όπως αποκολλή­σεις και καταπτώσεις βραχωδών μαζών, κατολισθήσεις εδαφικού υλικού, καθιζήσεις χαλα­ρών υλικών και αναδύσεις ή καταδύσεις παρακτίων περιοχών, και ίσως μικρές ρευστοποιήσεις.

Αναφέρονται χαρακτηριστικά καταπτώσεις βράχων μέχρι 100 κ.μ. κατά μήκος κυρίως της ρηξιγενούς ζώνης και κατακόρυφη βύθιση στο παράκτιο τμήμα της επικεντρικής περιοχής (Στραβά, Σχίνος, Μαυρολίμνη) της τάξεως μέχρι 1,0 μ.

Η επέμβαση του κράτους υπήρξε άμεση και ιδιαίτερα επιτυχημένη. Δημιουργήθηκαν οι Υπηρεσίες Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων, οι λεγόμενες Υ.Α.Σ. στις κύριες πόλεις της Κορινθίας: Κόρινθος, Λουτράκι, Κιάτο, Ξυλόκαστρο. Ορίσθηκαν επιτροπές από ντόπιους Μηχανικούς και του Υπουργείου όπου έγιναν σε όλο το Νομό σοβαρές αυτοψίες ζημιών.  Κατετάγησαν τα κτίρια σε τρεις κατηγορίες: Ε.Κ. (κατοικήσιμο) , Ε.Α. (ακατοίκητο), Ε.Ε. (επικινδύνως ετοιμόρροπο).

Τα Ε.Ε. κατεδαφίζονταν από την Υπηρεσία, δανειοδοτούνταν, με πραγματικές τιμές για την εποχή αυτή, για την κατασκευή καινούριων κτιρίων. Οι άλλες δύο κατηγορίες κτιρίων, είχαν τη δυνατότητα να δανειοδοτηθούν από τις τράπεζες μετά από την έκδοση αδείας από τις Υ.Α.Σ. με ευθύνη ιδιωτών μηχανικών, οι οποίοι είχαν και την επίβλεψη της κατασκευής. Το επιτόκιο του δανείου ήταν μηδενικό για το μεγαλύτερο τμήμα αυτού και το υπόλοιπο συμβολικό. Συγχρόνως δίνονταν κίνητρα σε βιομηχανίες, βιοτεχνίες, επαγγελματικά κτίρια και σε πολλές παραγωγικές τάξεις για την ανακατασκευή, επισκευή της υποδομής και του εξοπλισμού των δραστηριοτήτων.

Ξεπεράσθηκαν για την Κορινθία προβλήματα δεκαετιών όσον αφορά τους τίτλους ιδιοκτησίας των πληγέντων. Ο τότε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης αείμνηστος Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου, αλλά και άλλοι αρμόδιοι Υπουργοί παρακολούθησαν το όλο θέμα από πολύ κοντά και έδωσαν τη λύση της αναγνώρισης ιδιοκτησίας μέσω βεβαιώσεων από τους Δήμους και Κοινότητες και με υπεύθυνες δηλώσεις από δύο πολίτες. Ένας ευφυής τρόπος που έδωσε λύση σε ιδιοκτησιακά προβλήματα που ταλάνιζε την κοινωνία επί πολλές δεκαετίες.

Ο ίδιος τρόπος καταγραφής και αναγνώρισης των ιδιοκτησιών, ένα είδος Κτηματολογίου, εφαρμόστηκε από τους Βενετούς στην Πελοπόννησο κατά την κατάληψη της το 1685 μ.Χ. Δύο ένορκες καταθέσεις από δύο μάρτυρες και μία βεβαίωση από την Κοινότητα, που βεβαίωναν τον ιδιοκτήτη του ακινήτου, ήταν τα απαραίτητα στοιχεία που κατέθετε ο κάθε ενδιαφερόμενος και αναγνωριζόταν ως ιδιοκτήτης του ακινήτου από τις Βενετικές Αρχές.

Τελικά για τις σεισμόπληκτες περιοχές, Κορινθία, Βοιωτία και Αττική ο σεισμός αποδείχθηκε "σωσμός", όπως εύστοχα λέει ο λαός μας, με την ανάπτυξη που προέκυψε μετά τους σεισμούς.

Σε πολλές ιστορικές περιόδους επαναλαμβάνεται αυτή η ρήση "ο σεισμός είναι σωσμός". Η Κόρινθος του 77 μ.Χ. από "πόλη της πέτρας" εξελίχθηκε σε "πόλη του μαρμάρου", μετά από τους καταστροφικούς σεισμούς του 77-79 μ.Χ. και τη μεγάλη και συνεχή βοήθεια του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Βεσπασιανού.

Γενικά, όσο περισσότερο γνωρίζουμε τη σεισμική ιστορία μιας περιοχής τόσο δυνάμεθα καλύτερα να εκτιμήσουμε επαναλήψεις σεισμικής δράσεως, χρονική κατανομή σεισμών, να διατυπώσουμε θεωρίες για τα χαρακτηριστικά της σεισμικής δραστηριότητας και να κατανοήσουμε την επίδραση της στο ανθρώπινο περιβάλλον.

Ο καταστροφικός σεισμός 6,7R με επίκεντρο στα νησιά Αλκυονίδες του Κορινθιακού κόλπου, με 20 θύματα έδωσε στους μηχανικούς νέα στοιχεία για τη συμπεριφορά των κτηρίων και λίγο αργότερα  τέθηκε σε ισχύ ο Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός του 1985. Το επόμενο βήμα αποτελεί η σύνταξη του Νέου Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού (ΝΕΑΚ) το 1992 λαμβάνοντας υπ' όψη και τις μέχρι τότε διεθνείς εξελίξεις. Ο σεισμός της Πάρνηθας, στις 7-9-1999, προκάλεσε την αναθεώρηση του ΝΕΑΚ  ώστε να γίνει πλήρως συμβατός με τους Ευρωκώδικες EC7 και EC8 . Η αναθεωρημένη μορφή του ΝΕΑΚ είναι γνωστή ως ΕΑΚ 2000. Οι κύριοι στόχοι του ΕΑΚ 2000, ενός από τους καλύτερους Αντισεισμικούς Κανονισμούς  παγκοσμίως, είναι:

  • η προστασία της ανθρώπινης ζωής στην περίπτωση υψηλών εντάσεων,
  • ο περιορισμός ή και η αποφυγή των οικονομικών απωλειών στην περίπτωση των μετρίων εντάσεων,
  • η διασφάλιση μιας ελάχιστης στάθμης λειτουργιών των έργων.

Συγχρόνως ο Κανονισμός αυτός ισχύει παράλληλα με τους Ευρωκώδικες, με τους Κανονισμούς σχεδιασμού δομημάτων με συγκεκριμένο υλικό (σκυρόδεμα, τοιχοποιία, χάλυβας, ξύλο κ.λ.π.) και με τους λεπτομερέστατους πρακτικούς κανόνες διαστασιολόγησης για σεισμική καταπόνηση. 

Η αυξημένη εμπειρία και συσσωρευμένη γνώση λόγω συνεχούς σεισμικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με την πρωτοπορία στην έρευνα η οποία παράγεται από αφοσιωμένους επιστήμονες  σε όλα τα επιστημονικά ιδρύματα και εργαστήρια στη χώρα μας  έχει επιφέρει την παγκόσμια αναγνώριση για την ποιότητα και ασφάλεια των κατασκευών.

Πρέπει να ακολουθούνται πιστά οι κανονισμοί και πρέπει πάντοτε να έχουμε στο μυαλό μας αυτό που διατύπωσε εύστοχα ο αείμνηστος καθηγητής Ε.Μ.Π. Α. Ρουσόπουλος:

Ἡ Γῆ, μικρά σφαῖρα πλανωμένη εἰς χῶρον καί χρόνον, ἀσήμαντος σχεδόν μονάς τοῦ ἀπείρου Σύμπαντος, εἶναι ἐν τούτοις ἡ ἰδική μας καί μόνη γῆ δι' ἡμᾶς ἀφοῦ - ἀκόμη τουλάχιστον - δέν ἔχομεν ἄλλην. Ἐπ' αὐτῆς ἀναβλέπομεν, κινούμεθα καί νοοῦμεν, ὀλίγα καί ἐπ' ὀλίγον διάστημα. Ἐπ' αὐτῆς θεμελιοῦμεν τά μικρά ἔργα μας καί ἀπ' αὐτῆς ἐνίοτε τά θαυμάζομεν ἤ τά καταρώμεθα - ἀκόμη μικρότεροι καί ἀσημαντότεροι ἡμεῖς. Δέν γνωρίζομεν ἐάν καί πῶς τό Σύμπαν ὑπενθυμίζει εἰς τήν Γῆν τήν μικρότητά της. Γνωρίζομεν ὅμως πῶς ἡ Γῆ μας ὑπενθυμίζει τήν ἰδικήν μας μικρότητα· ἐλαφρά νεῦσις τοῦ φλοιοῦ της κατακρημνίζει ἀρκετά συχνά ὅ,τι μετά κόπον ἡγείρομεν.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.











Τρίτη 13 Φεβρουαρίου 2024

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ

 

Παρουσιάζεται η κριτική του βιβλίου του Αποστόλου Ε. Παπαφωτίου από τον Χρήστο Π. Μπαλόγλου στον Περιοδικό Μεσαιωνικής Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΔΟΜΟΣ, ΤΟΜΟΣ 31, 2023:

«Απόστολος Ε. Παπαφωτίου, Μνημειακή τοπογραφία της πρωτοβυζαντινής Κορίνθου (παλαιοχριστιανικοί ναοί). Κόρινθος, εκδόσεις Κατάγραμμα, 2021,406 σσ.

Στο ως άνω εκ τετρακοσίων και πλέον μεγάλου σχήματος σελίδων πολυφρόντιδο έργο, το οποίο εκδόθηκε σε καλαίσθητη έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Κατάγραμμα Κορίνθου, διερευνώνται από τον ευφήμως γνωστό πολιτικό μηχανικό, με θεολογική μόρφωση, τα πρωτοβυζαντινά μνημεία της Κορίνθου. Ο συγγραφέας έχει μακρά και συνεπή παρουσία στην Κορινθία και στην επιστημονική κοινότητα, ενώ στο παρόν έρ­γο επιχειρεί με βαθύβλυστο ενδιαφέρον και συνδρομή κριτικότητα να αναδείξει την σημασία των ναών αυτών. Προτάσσεται προσλαλιά (σ. 5) της Ιωάννας Στουφή-Πουλημένου, Καθηγήτριας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, ακολουθεί ο τετρασέλιδος πρόλογος (σσ. 7-10) του συγγρ., ο οποίος αναφέρεται στην στοχοθεσία του έργου και στην μεθοδολογία που ακολουθεί, αποδίδει τον δέοντα σεβασμό στους δασκάλους του και σε όσους συνέδραμαν στην παρούσα έκδοση. Ο πεντασέλιδος πίνακας περιεχομένων (σσ. 11-15) δείχνει τον μόχθο του συγγρ., παράλληλα επιτρέπει και επιλεκτική μελέτη εκάστου κεφαλαίου από τον αναγνώστη. Ενθαρρυμένος ο συγγραφέας από την εύλογη αυτοεμπιστοσύνη του και στηριγμένος στα θετικά του προσόντα, έλαβε την απόφαση να πραγματευθεί με καινοτόμο τρόπο, το δύσκολο, όχι άμοιρο παρερμηνειών, θέμα του.

Το βιβλίο περιλαμβάνει μία εκτενέστατη εισαγωγή (σσ. 17-51) και τέσσερα, μεγά­λα, ανισομεγέθη κεφάλαια. Το έργο πλαισιούται από κατάλογο συντομογραφιών πε­ριοδικών - σειρών (σσ. 346-348), εκτενέστατη βιβλιογραφία (σσ. 349-372) και εκτε­νείς παραπομπές (σσ. 373-406). Από το έργο απουσιάζουν εκτενή και αναλυτικά ευρε­τήρια, τα οποία θα έκαναν την έκδοση περισσότερο χρηστική. Ας μας επιτραπεί να προσθέσουμε στην πραγματικά εκτενέστατη βιβλιογραφία του συγγραφέα τρία έργα, θεμελιακά, κατά την γνώμη μας, για την εκκλησιαστική ιστορία της Κορινθίας και των αρχαιοτήτων της. Πρόκειται, πρώτον, για το έργον του τότε αρχιμανδρίτου Μεθοδίου Φούγια, Ιστορία της Αποστολικής Εκκλησίας της Κορίνθου απ' αρχής μέχρι σήμερον (Αθήνα, 1968), δεύτερον, το βραβευθέν από την Ακαδημία Αθηνών το 1970 έργον του Τάσου Γριτσοπούλου, Εκκλησιαστική Ιστορία και χριστιανικά μνημεία Κορινθίας, τόμ. Α' (και μοναδικός) (Αθήνα: Βιβλιοπωλείον Ο «Πάν», 1973), ένα έργο, στο οποίο «ο συγγραφεύς χειρίζεται μετά πολλής προσοχής δυσχερή ιστορικά προβλήματα και φωτίζει δια της εργασίας του όλον το παρελθόν της Μητροπόλεως Κορίνθου», και τρίτον, το δίτομο έργο με τον τίτλο, Απόστολος Παύλος και Κόρινθος. Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Κόρινθος, 23-25 Σεπτεμβρίου 2007), 2 τόμοι, εποπτεία-έπιστημονική οργανωτική επιτροπή (Επικεφαλής: Στυλιανός Παπαδόπουλος), εκδοτική επιμέλεια Κων/νου Μπελέζου, συνεργία Σωτηρίου Δεσπότη και Χρίστου Καρακόλη (Αθήνα, Ψυχογιός, 2009). Για το δίτομο αυτό έργο υπάρχει αναλυτική παρουσίαση από τον Χρήστο Π. Μπαλόγλου, Απόστολος Παύλος και Κόρινθος. Απόηχος ενός σημαντικού Συνεδρίου (Αθήνα, 2010), 56 σσ. [ιδιωτική έκδοση].

Επαινείται η καλαίσθητη έκδοση του τόμου από τον εκδοτικό οίκο της Κορίνθου, όχι ιδιαιτέρως γνωστού στα εκδοτικά δρώμενα της χώρας. Ευχόμεθα στον φιλίστορα Απόστολο Παπαφωτίου, όπως με τον ίδιο ζήλο συνεχίζει την εκδοτική αυτή προσπά­θεια ανάδειξης και άλλων πτυχών της πολυκύμαντης και ενδιαφέρουσας εκκλησιαστι­κής και αρχιτεκτονικής ιστορίας της Κορινθίας.

Χρήστος Π. Μπαλόγλου»

Σάββατο 16 Δεκεμβρίου 2023

Ευχές Χριστουγέννων

Η ψηφιδωτή απεικόνιση της Γέννησης του Χριστού χρονολογείται το 1315-1320 και αποτελεί τμήμα του εικονογραφικού προγράμματος της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, η οποία μαζί με την Αγία Σοφία μετατράπηκαν δυστυχώς σε τζαμιά το 2020.

 

Ως ζωντανή και δοκιμαζόμενη

Εικόνα του Θεού,

ας υποδεχθούμε φέτος

τον Υιό και Λόγο του Θεού

σε κοινωνία αγάπης και αλληλεγγύης,

με πνεύμα νέου ήθους στην καθημερινή ζωή,

με ριζική αλλαγή του τρόπου κατανόησης

του κόσμου,

της φύσης,

της ύλης,

για να γίνουν ουρανός και γη,

για χάρη μας, οικεία και νέα.

 

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα.

Δημιουργικό και ευλογημένο το νέο έτος 2024.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023

Βενετικά Σχέδια του Ισθμού κατά τη Β' Βενετοκρατία (1687-1715)


In tale deplorabile costitutione unita dal magistrato tutta l’ applicatione possibile versuromo li primi ogetti nell’ istitutione delle camere, ne’ quali l’ havessero ad essigere le publiche tenditeedar qualche principio di buon ordine ad un regolato governo,...

Μαρκιανή Βιβλιοθήκη Βενετίας, επιστολή Νο 45

Σ’ αυτή την άσχημη κατάσταση, ο αρμόδιος επίτροπος ξεκίνησε με κάθε δυνατή επιμέλεια την ίδρυση των Τοπικών Συμβουλίων που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για τα δημόσια έσοδα και να δώσει ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ομαλή διαχείριση,...

Εικ.1: Συναρμογή δυο γειτονικών πινακίδων από τους βενετσιάνικους χάρτες περιοχής Ισθμού, (1687). Απεικονίζονται οι τομές που έγιναν από το Νέρωνα, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας, στο Σαρωνικό και Κορινθιακό κόλπο. Επίσης, άλλη μεγάλη τομή κάθετη στον άξονα της διώρυγας, από το μέρος της μεγάλης χαράδρας της κυρα-Βρύσης. Σημειώνονται και τα φρέατα που έγιναν στο μέσον περίπου του Ισθμού. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο Πολέμου.

Αμέσως μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Βενετούς, το 1686, και την εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν τα έργα της αναδιοργανώσεως του Βασιλείου του Μορέως (Regno di Morea). Μεταξύ άλλων, προβλέπονταν οχυρώσεις και πύργοι στον Ισθμό και στην Αρχαία Κόρινθο.

Γνωστοί μηχανικοί της εποχής αυτής, όπως ο Mihlan di Verneda, o Spar, o βαρώνος di Steman, o δούκας di Guadagne υπέβαλαν σχετικές προτάσεις.

Εξαιτίας του μεγέθους αυτών των προτάσεων, η Σύγκλητος της Βενετίας ανέθεσε στους αδελφούς Alberghetti να έλθουν στην Πελοπόννησο και να συντάξουν τοπογραφικά διαγράμματα της περιοχής του Ισθμού. ∆υστυχώς αυτά δεν διασώθηκαν, έχουμε όμως στα χέρια μας τις εκθέσεις τους, από όπου μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για την τοπογραφία της περιοχής.

Εδώ θα σχολιάσουμε τα τοπογραφικά διαγράμματα, τα οποία αποτύπωσε και σχεδίασε ο μηχανικός Milhan di Verneda, τα οποία αφιέρωσε στον Fransesco Morosini, στις 25 ∆εκεμβρίου 1687. Αφορούν την περιοχή του Ισθμού, από το Λουτράκι μέχρι τον σημερινό Άσσο και διασώζονται σε έξι πινακίδες. Κάνουμε χρήση των πινακίδων που αφορούν τον Ισθμό της Κορίνθου.

Εικ.2: Τοπογραφικό σχέδιο του Ισθμού που απεικονίζει τις εκσκαφές του Νέρωνα και τμήμα του Εξαμιλίου τείχους. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.
Στην πρώτη από αυτές (Εικ.2), σημειώνονται δύο δρόμοι προς το μέρος του Κορινθιακού κόλπου, οι οποίοι τέμνουν το σκάμμα της τομής του Νέρωνα. Ο πρώτος έρχεται από τον αρχαίο λιμένα του Λεχαίου, κινείται σχεδόν παράλληλα με την ακτή και κατευθύνεται στη Θήβα. Ο δρόμος αυτός απέχει από τη θάλασσα περίπου 170,0 μέτρα, στον άξονα της διώρυγας.

Με όριο αυτόν τον δρόμο και νοτίως αυτού είχε αρχίσει η εκσκαφή της διώρυγας από τον Νέρωνα. Το προς τη θάλασσα τμήμα της ξηράς είχε μείνει ανέπαφο.

Ο άλλος δρόμος ξεκινούσε από την αρχαία Κόρινθο. Κατά τη διαδρομή του, αφού περνούσε τον Λευκό ποταμό (σημερινό Ξεριά), διχαζόταν περίπου στην περιοχή του σημερινού κτήματος Τρίπου. Ο ένας κλάδος κατέληγε στο Βυζαντινό οχυρό του Εξαμιλίου τείχους, ο άλλος έπαιρνε κατεύθυνση βορειοανατολική, διέσχιζε κάθετα το σκάμμα της εκσκαφής του Νέρωνα και κατευθυνόταν προς την Περαχώρα, ακολουθώντας κατεύθυνση παράλληλη προς την ακτή του Κορινθιακού κόλπου.

Εικ.3: Τοπογραφικό Σχέδιο του Ισθμού, περιοχής Κεχρεών που απεικονίζει τις τομές του Νέρωνα και τα γύρω υψώματα. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.

Με τη σημειούμενη κλίμακα στα σχέδια, προκύπτει γραφικώς ότι η τομή του δρόμου αυτού με το σκάμμα ευρίσκεται σε απόσταση 600,0 μέτρα περίπου από την ακτή.

Η όλη περιοχή χαρακτηρίζεται ως επίπεδη πεδιάδα. Η διατομή της εκσκαφής είναι μικτή, σε δύο επίπεδα καθ’ ύψος. Φαίνεται ότι, κατά μήκος του άξονα, η τομή του Νέρωνα προχώρησε σε αρκετό βάθος, ενώ πέραν αυτού έγινε σταδιακή διαμόρφωση και εκσκαφή μικροτέρου βάθους.

Γραφικώς υπολογίζεται ότι το τέλος εκσκαφής της Νερώνειας τομής, απέχει από την ακτή 1.400,0 μέτρα (περίπου), το δε μέσο εύρος της υπολογίζεται στα 80,0 μέτρα. Οι χωματισμοί αποτίθενται παράλληλα προς το σκάμμα και σε απόσταση απ’ αυτό. Γραφικώς πάλι, υπολογίζεται ότι η απόσταση μεταξύ των πρανών των αποθέσεων θα πρέπει να είναι γύρω στα 160,0 μέτρα.

Φαίνεται ότι τα πρανή αυτά δεν σταματούν με το τέλος της τομής, αλλά συνεχίζουν και μετά, σε παράλληλη πορεία, σε απόσταση 300-400,0 μέτρων. ∆ε γίνεται σαφές αν αυτά είναι φυσικά ή τεχνητά. Σε επαφή με το δυτικό πρανές, διαγράφεται μία εδαφική έξαρση κυκλικής μορφής, με διάμετρο περίπου 200,0 μέτρα. Στο Βενετσιάνικο σχέδιο αποτυπώνονται ακόμα και τα διανοιχθέντα πηγάδια της εποχής του Νέρωνα.

Χαρακτηριστικά γίνεται η εξής αναφορά για τα φρέατα στο υπόμνημα της Εικ.2:

Possi o Saggi fatti nel sito piu eminente dello stretto, per sondar il sasso quale consiste in quindece piedi in errca di gromira dopo di che s’ incontra il Terreno creteso.

Πηγάδια ή δοκιμαστικές τομές, οι οποίες έγιναν στο πιο ψηλό χώρο του στενού για τη διάτρηση στους βράχους, ο οποίος αποτελείται από δεκαπέντε βήματα σε μέγεθος περίπου, μετά από το οποίο συναντάμε το αργιλώδες έδαφος.

Εικ.4: Μεγέθυνση προηγουμένου σχεδίου, τμήμα της τομής του Νέρωνα, απεικονίζεται και τμήμα του Εξαμιλίου τείχους. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης.
Τα φρέατα απείχαν από τον άξονα της τομής του Νέρωνα 100,0 μέτρα περίπου. Η απόσταση του πρώτου πηγαδιού από το τελευταίο ήταν γύρω 800,0 μέτρα, ενώ η μεταξύ τους απόσταση έφτανε κατά προσέγγιση τα 100 μέτρα.

...Avanzandosi un miglio in circaa fuori del muro dell’ Essamili, si vedono li vesti- gi dell’ escavazione cominciata sopra il lido del Golfo di Lepanto, dagli Imperadori antichi : ed a drittura della med/ma, due Linee parallele di 14 Buche ciasched’una, quasi tutte quadre di otto in dieci piedi di lato, che si suppongono, saggi, per ricono- scere il fondo del Taglio, che intendevano di fare (a). Man non vedendosi al giorno d’ oggi alcuna di queste piu profonda di otto passi, e restandone piu di trenta, nel- la maggior parte di esse, per guignere al livello del Mare ; si puo credere, che abbino ritrovato prima profondita bisognevole al lor intento ; materia con dura, che abbia causato il proverbio, Fodere Isthmum, peri significare le cose impossibili.

Sono pero varie le cause, che vengono adotte da’ Istorici, dell abbandono dell’ im- pressa: alcune di superstizione: (b) altre di timore d’ inondare molto Paese dalla par- te d’ Egina. (c) Certo e, che quel Golfo e piu basso tre in quattro passi dall altro di Lepanto; secondo s’ e riconoscuito con livellazioni esatte: e lo persuadono raggio- ni naturali; oltre le sorgenti copiose, ed inesauste d’ aqua salsa vicine al Porto Cen- creo, et alla spiaggia d’ Armiri: Per lo che l’ eseccuzione del Taglio tentato, averebee potuto far perdere per pochi giorni qualche parte delle Pianure vicine alle spiaggie, e li Porti Cencreo e Scheno...

Γεννάδειος Βιβλιοθήκης, cod. Grimani 80.

...Προχωρώντας ένα μίλι περίπου έξω από το Εξαμίλιο τείχος, φαίνονται τα ίχνη της εκσκαφής που ξεκινά από την ακτή του κόλπου της Ναυπάκτου από τους αρ- χαίους Αυτοκράτορες και συγκεκριμένα από αυτή δύο παράλληλες γραμμές με δεκατέσσερις τρύπες η κάθε μία, όλες τετράγωνες σχεδόν πλάτους οκτώ με δέκα πόδια (;) υποτιθέμενες δοκιμές για να βρεθεί το βάθος της τομής που είχαν πρόθεση να κάνουν (α) αλλά μην βλέποντας σήμερα καμία από αυτές πιο βαθιά από οκτώ πόδια και έχοντας απομείνει μόνο τριάντα από αυτές στη πλειοψηφία τους, για να φτάσουν στο επίπεδο της θάλασσας μπορεί κανείς να πιστέψει πώς βρήκαν προ του απαραίτητου βάθους, σκληρή ύλη (έδαφος) που προκάλεσε την παροιμία, Fodere Isthmum, για να χαρακτηρίσουν τα αδύνατα πράγματα.

Είναι όμως διάφορες οι αιτίες όσες κατά τους ιστορικούς ευθύνονται για την εγκατάλειψη του εγχειρήματος, α) μερικές έχουν σχέση με την προκατάληψη, β) άλλες με το φόβο να βυθιστεί πολλή χώρα από τη μεριά του κόλπου της Αίγινας γ) Βέβαια αυτός ο κόλπος είναι τρία με τέσσερα πόδια πιο χαμηλός από τον άλλο της Ναυπάκτου, με βάση την αναγνώριση και τις ακριβές σταθμίσεις και το αποδεικνύουν φυσικοί λόγοι πέρα από τις πλούσιες πηγές, και τις ανεξάντλητες αλμυρού νερού στο λιμάνι των Κεγχραιών και στην παραλία της Αλμυρής. Γι’ αυτό η απόπειρα της εκτέλεσης της τομής θα μπορούσε να κάνει για λίγες μέρες να χαθούν μερικά μέχρι της πεδιάδας κοντά στις παραλίες και στα λιμάνια των Κεγχραιών και του Σχοινιά...

Από την μεριά του Σαρωνικού κόλπου, η τομή δεν άρχισε από την ακτή, αλλά σε απόσταση απ’ αυτήν. Μετά τη χαμηλή παράλια πεδιάδα, ανοίχθηκε μια κύρια τομή στο βράχο, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας. Το μήκος της ήταν γύρω στα 600,0 μ.

Εκτός της τομής αυτής σημειώνεται στο χάρτη και μία άλλη. Ξεκινάει βόρεια από το Βυζαντινό οχυρό στην προέκταση της σημερινής μεγάλης χαράδρας.

Ο άξονας της τομής είναι παράλληλος με την ακτή του Σαρωνικού κόλπου, και σχεδόν κάθετος στον κατά μήκος άξονα της τομής του Νέρωνα. Έχει μήκος 800,0 μέτρα περίπου και πλάτος 40,0 (Εικ.5).

Εικ.5: Συναρμογή δυο γειτονικών πινακίδων από τους βενετσιάνικους χάρτες περιοχής Ισθμού, (1687). Απεικονίζονται οι τομές που έγιναν από το Νέρωνα, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας, στο Σαρωνικό και Κορινθιακό κόλπο. Επίσης, άλλη μεγάλη τομή κάθετη στον άξονα της διώρυγας, από το μέρος της μεγάλης χαράδρας της κυρα-Βρύσης. Σημειώνονται και τα φρέατα που έγιναν στο μέσον περίπου του Ισθμού. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο Πολέμου.
Στη χαμηλή πεδιάδα, προς τον Σαρωνικό κόλπο, εντοπίζεται ο δρόμος ο οποίος συνδέει τα Μέγαρα με την Ισθμία (σημερινή Κυρά Βρύση). Κινείται παράλληλα με την ακτή και σε απόσταση περίπου 50,0 μέτρων, όπου και συναντά τον άξονα της διώρυγας, κάμπτεται βόρεια και παράλληλα προς το Εξαμίλιο τείχος, και μετά στρίβει κατευθυνόμενος δυτικά προς το σημερινό χωριό Εξαμίλια.

Στα ίχνη αυτού του δρόμου, έχουν κατασκευαστεί η παλαιά Εθνική Οδός Αθηνών-Κορίνθου, η οποία πέρναγε μέσα από το Καλαμάκι και από τα Ίσθμια. Παρόμοια, ο κεντρικός δρόμος, στην προέκταση της βυθιζόμενης γέφυρας του Σαρωνικού, καθώς και η σημερινή Εθνική Οδός Ισθμίων-Επιδαύρου, στο τμήμα που γειτνιάζει με το Εξαμίλιο τείχος. Η περαιτέρω εξέταση των χαρτών της εποχής αυτής, θα μας δώσει πολύ χρήσιμα στοιχεία για την τοπογραφία και το ανάγλυφο της περιοχής του Ισθμού.

Στους χάρτες αυτούς σημειώνονται ακόμα εκσκαφές, φρέατα, τομές, αποθέσεις χωματισμών. Όπου βρίσκονται αυτά, εκεί πρέπει να αποκλειστεί η ύπαρξη του ∆ιόλκου.

 

Βιβλιογραφία: "Ο ΔΙΟΛΚΟΣ ΣΤΟΝ ΙΣΘΜΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ" Απόστολος Ε. Παπαφωτίου, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Προλογίζει ο καθηγητής Ε.Μ.Π. Θεοδόσιος Π. Τάσιος.

 

Την ταινία “Δίολκος για 1500 χρόνια” μπορεί να την παρακολουθήσει κανείς στο: https://youtu.be/n--mWBKwBDI

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.