Ευχές Χριστουγέννων

Η ψηφιδωτή απεικόνιση της Γέννησης του Χριστού χρονολογείται το 1315-1320 και αποτελεί τμήμα του εικονογραφικού προγράμματος της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, η οποία μαζί με την Αγία Σοφία μετατράπηκαν δυστυχώς σε τζαμιά το 2020.

 

Ως ζωντανή και δοκιμαζόμενη

Εικόνα του Θεού,

ας υποδεχθούμε φέτος

τον Υιό και Λόγο του Θεού

σε κοινωνία αγάπης και αλληλεγγύης,

με πνεύμα νέου ήθους στην καθημερινή ζωή,

με ριζική αλλαγή του τρόπου κατανόησης

του κόσμου,

της φύσης,

της ύλης,

για να γίνουν ουρανός και γη,

για χάρη μας, οικεία και νέα.

 

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα.

Δημιουργικό και ευλογημένο το νέο έτος 2024.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Βενετικά Σχέδια του Ισθμού κατά τη Β' Βενετοκρατία (1687-1715)

In tale deplorabile costitutione unita dal magistrato tutta l’ applicatione possibile versuromo li primi ogetti nell’ istitutione delle camere, ne’ quali l’ havessero ad essigere le publiche tenditeedar qualche principio di buon ordine ad un regolato governo,...

Μαρκιανή Βιβλιοθήκη Βενετίας, επιστολή Νο 45

Σ’ αυτή την άσχημη κατάσταση, ο αρμόδιος επίτροπος ξεκίνησε με κάθε δυνατή επιμέλεια την ίδρυση των Τοπικών Συμβουλίων που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για τα δημόσια έσοδα και να δώσει ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ομαλή διαχείριση,...

Εικ.1: Συναρμογή δυο γειτονικών πινακίδων από τους βενετσιάνικους χάρτες περιοχής Ισθμού, (1687). Απεικονίζονται οι τομές που έγιναν από το Νέρωνα, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας, στο Σαρωνικό και Κορινθιακό κόλπο. Επίσης, άλλη μεγάλη τομή κάθετη στον άξονα της διώρυγας, από το μέρος της μεγάλης χαράδρας της κυρα-Βρύσης. Σημειώνονται και τα φρέατα που έγιναν στο μέσον περίπου του Ισθμού. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο Πολέμου.

Αμέσως μετά την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Βενετούς, το 1686, και την εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν τα έργα της αναδιοργανώσεως του Βασιλείου του Μορέως (Regno di Morea). Μεταξύ άλλων, προβλέπονταν οχυρώσεις και πύργοι στον Ισθμό και στην Αρχαία Κόρινθο.

Γνωστοί μηχανικοί της εποχής αυτής, όπως ο Mihlan di Verneda, o Spar, o βαρώνος di Steman, o δούκας di Guadagne υπέβαλαν σχετικές προτάσεις.

Εξαιτίας του μεγέθους αυτών των προτάσεων, η Σύγκλητος της Βενετίας ανέθεσε στους αδελφούς Alberghetti να έλθουν στην Πελοπόννησο και να συντάξουν τοπογραφικά διαγράμματα της περιοχής του Ισθμού. ∆υστυχώς αυτά δεν διασώθηκαν, έχουμε όμως στα χέρια μας τις εκθέσεις τους, από όπου μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για την τοπογραφία της περιοχής.

Εδώ θα σχολιάσουμε τα τοπογραφικά διαγράμματα, τα οποία αποτύπωσε και σχεδίασε ο μηχανικός Milhan di Verneda, τα οποία αφιέρωσε στον Fransesco Morosini, στις 25 ∆εκεμβρίου 1687. Αφορούν την περιοχή του Ισθμού, από το Λουτράκι μέχρι τον σημερινό Άσσο και διασώζονται σε έξι πινακίδες. Κάνουμε χρήση των πινακίδων που αφορούν τον Ισθμό της Κορίνθου.

Εικ.2: Τοπογραφικό σχέδιο του Ισθμού που απεικονίζει τις εκσκαφές του Νέρωνα και τμήμα του Εξαμιλίου τείχους. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.

Στην πρώτη από αυτές (Εικ.2), σημειώνονται δύο δρόμοι προς το μέρος του Κορινθιακού κόλπου, οι οποίοι τέμνουν το σκάμμα της τομής του Νέρωνα. Ο πρώτος έρχεται από τον αρχαίο λιμένα του Λεχαίου, κινείται σχεδόν παράλληλα με την ακτή και κατευθύνεται στη Θήβα. Ο δρόμος αυτός απέχει από τη θάλασσα περίπου 170,0 μέτρα, στον άξονα της διώρυγας.

Με όριο αυτόν τον δρόμο και νοτίως αυτού είχε αρχίσει η εκσκαφή της διώρυγας από τον Νέρωνα. Το προς τη θάλασσα τμήμα της ξηράς είχε μείνει ανέπαφο.

Ο άλλος δρόμος ξεκινούσε από την αρχαία Κόρινθο. Κατά τη διαδρομή του, αφού περνούσε τον Λευκό ποταμό (σημερινό Ξεριά), διχαζόταν περίπου στην περιοχή του σημερινού κτήματος Τρίπου. Ο ένας κλάδος κατέληγε στο Βυζαντινό οχυρό του Εξαμιλίου τείχους, ο άλλος έπαιρνε κατεύθυνση βορειοανατολική, διέσχιζε κάθετα το σκάμμα της εκσκαφής του Νέρωνα και κατευθυνόταν προς την Περαχώρα, ακολουθώντας κατεύθυνση παράλληλη προς την ακτή του Κορινθιακού κόλπου.

Εικ.3: Τοπογραφικό Σχέδιο του Ισθμού, περιοχής Κεχρεών που απεικονίζει τις τομές του Νέρωνα και τα γύρω υψώματα. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.

Με τη σημειούμενη κλίμακα στα σχέδια, προκύπτει γραφικώς ότι η τομή του δρόμου αυτού με το σκάμμα ευρίσκεται σε απόσταση 600,0 μέτρα περίπου από την ακτή.

Η όλη περιοχή χαρακτηρίζεται ως επίπεδη πεδιάδα. Η διατομή της εκσκαφής είναι μικτή, σε δύο επίπεδα καθ’ ύψος. Φαίνεται ότι, κατά μήκος του άξονα, η τομή του Νέρωνα προχώρησε σε αρκετό βάθος, ενώ πέραν αυτού έγινε σταδιακή διαμόρφωση και εκσκαφή μικροτέρου βάθους.

Γραφικώς υπολογίζεται ότι το τέλος εκσκαφής της Νερώνειας τομής, απέχει από την ακτή 1.400,0 μέτρα (περίπου), το δε μέσο εύρος της υπολογίζεται στα 80,0 μέτρα. Οι χωματισμοί αποτίθενται παράλληλα προς το σκάμμα και σε απόσταση απ’ αυτό. Γραφικώς πάλι, υπολογίζεται ότι η απόσταση μεταξύ των πρανών των αποθέσεων θα πρέπει να είναι γύρω στα 160,0 μέτρα.

Φαίνεται ότι τα πρανή αυτά δεν σταματούν με το τέλος της τομής, αλλά συνεχίζουν και μετά, σε παράλληλη πορεία, σε απόσταση 300-400,0 μέτρων. ∆ε γίνεται σαφές αν αυτά είναι φυσικά ή τεχνητά. Σε επαφή με το δυτικό πρανές, διαγράφεται μία εδαφική έξαρση κυκλικής μορφής, με διάμετρο περίπου 200,0 μέτρα. Στο Βενετσιάνικο σχέδιο αποτυπώνονται ακόμα και τα διανοιχθέντα πηγάδια της εποχής του Νέρωνα.

Χαρακτηριστικά γίνεται η εξής αναφορά για τα φρέατα στο υπόμνημα της Εικ.2:

Possi o Saggi fatti nel sito piu eminente dello stretto, per sondar il sasso quale consiste in quindece piedi in errca di gromira dopo di che s’ incontra il Terreno creteso.

Πηγάδια ή δοκιμαστικές τομές, οι οποίες έγιναν στο πιο ψηλό χώρο του στενού για τη διάτρηση στους βράχους, ο οποίος αποτελείται από δεκαπέντε βήματα σε μέγεθος περίπου, μετά από το οποίο συναντάμε το αργιλώδες έδαφος.

Εικ.4: Μεγέθυνση προηγουμένου σχεδίου, τμήμα της τομής του Νέρωνα, απεικονίζεται και τμήμα του Εξαμιλίου τείχους. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης.

Τα φρέατα απείχαν από τον άξονα της τομής του Νέρωνα 100,0 μέτρα περίπου. Η απόσταση του πρώτου πηγαδιού από το τελευταίο ήταν γύρω 800,0 μέτρα, ενώ η μεταξύ τους απόσταση έφτανε κατά προσέγγιση τα 100 μέτρα.

...Avanzandosi un miglio in circaa fuori del muro dell’ Essamili, si vedono li vesti- gi dell’ escavazione cominciata sopra il lido del Golfo di Lepanto, dagli Imperadori antichi : ed a drittura della med/ma, due Linee parallele di 14 Buche ciasched’una, quasi tutte quadre di otto in dieci piedi di lato, che si suppongono, saggi, per ricono- scere il fondo del Taglio, che intendevano di fare (a). Man non vedendosi al giorno d’ oggi alcuna di queste piu profonda di otto passi, e restandone piu di trenta, nel- la maggior parte di esse, per guignere al livello del Mare ; si puo credere, che abbino ritrovato prima profondita bisognevole al lor intento ; materia con dura, che abbia causato il proverbio, Fodere Isthmum, peri significare le cose impossibili.

Sono pero varie le cause, che vengono adotte da’ Istorici, dell abbandono dell’ im- pressa: alcune di superstizione: (b) altre di timore d’ inondare molto Paese dalla par- te d’ Egina. (c) Certo e, che quel Golfo e piu basso tre in quattro passi dall altro di Lepanto; secondo s’ e riconoscuito con livellazioni esatte: e lo persuadono raggio- ni naturali; oltre le sorgenti copiose, ed inesauste d’ aqua salsa vicine al Porto Cen- creo, et alla spiaggia d’ Armiri: Per lo che l’ eseccuzione del Taglio tentato, averebee potuto far perdere per pochi giorni qualche parte delle Pianure vicine alle spiaggie, e li Porti Cencreo e Scheno...

Γεννάδειος Βιβλιοθήκης, cod. Grimani 80.

...Προχωρώντας ένα μίλι περίπου έξω από το Εξαμίλιο τείχος, φαίνονται τα ίχνη της εκσκαφής που ξεκινά από την ακτή του κόλπου της Ναυπάκτου από τους αρ- χαίους Αυτοκράτορες και συγκεκριμένα από αυτή δύο παράλληλες γραμμές με δεκατέσσερις τρύπες η κάθε μία, όλες τετράγωνες σχεδόν πλάτους οκτώ με δέκα πόδια (;) υποτιθέμενες δοκιμές για να βρεθεί το βάθος της τομής που είχαν πρόθεση να κάνουν (α) αλλά μην βλέποντας σήμερα καμία από αυτές πιο βαθιά από οκτώ πόδια και έχοντας απομείνει μόνο τριάντα από αυτές στη πλειοψηφία τους, για να φτάσουν στο επίπεδο της θάλασσας μπορεί κανείς να πιστέψει πώς βρήκαν προ του απαραίτητου βάθους, σκληρή ύλη (έδαφος) που προκάλεσε την παροιμία, Fodere Isthmum, για να χαρακτηρίσουν τα αδύνατα πράγματα.

Είναι όμως διάφορες οι αιτίες όσες κατά τους ιστορικούς ευθύνονται για την εγκατάλειψη του εγχειρήματος, α) μερικές έχουν σχέση με την προκατάληψη, β) άλλες με το φόβο να βυθιστεί πολλή χώρα από τη μεριά του κόλπου της Αίγινας γ) Βέβαια αυτός ο κόλπος είναι τρία με τέσσερα πόδια πιο χαμηλός από τον άλλο της Ναυπάκτου, με βάση την αναγνώριση και τις ακριβές σταθμίσεις και το αποδεικνύουν φυσικοί λόγοι πέρα από τις πλούσιες πηγές, και τις ανεξάντλητες αλμυρού νερού στο λιμάνι των Κεγχραιών και στην παραλία της Αλμυρής. Γι’ αυτό η απόπειρα της εκτέλεσης της τομής θα μπορούσε να κάνει για λίγες μέρες να χαθούν μερικά μέχρι της πεδιάδας κοντά στις παραλίες και στα λιμάνια των Κεγχραιών και του Σχοινιά...

Από την μεριά του Σαρωνικού κόλπου, η τομή δεν άρχισε από την ακτή, αλλά σε απόσταση απ’ αυτήν. Μετά τη χαμηλή παράλια πεδιάδα, ανοίχθηκε μια κύρια τομή στο βράχο, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας. Το μήκος της ήταν γύρω στα 600,0 μ.

Εκτός της τομής αυτής σημειώνεται στο χάρτη και μία άλλη. Ξεκινάει βόρεια από το Βυζαντινό οχυρό στην προέκταση της σημερινής μεγάλης χαράδρας.

Ο άξονας της τομής είναι παράλληλος με την ακτή του Σαρωνικού κόλπου, και σχεδόν κάθετος στον κατά μήκος άξονα της τομής του Νέρωνα. Έχει μήκος 800,0 μέτρα περίπου και πλάτος 40,0 (Εικ.5).

Εικ.5: Συναρμογή δυο γειτονικών πινακίδων από τους βενετσιάνικους χάρτες περιοχής Ισθμού, (1687). Απεικονίζονται οι τομές που έγιναν από το Νέρωνα, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας, στο Σαρωνικό και Κορινθιακό κόλπο. Επίσης, άλλη μεγάλη τομή κάθετη στον άξονα της διώρυγας, από το μέρος της μεγάλης χαράδρας της κυρα-Βρύσης. Σημειώνονται και τα φρέατα που έγιναν στο μέσον περίπου του Ισθμού. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο Πολέμου.

Στη χαμηλή πεδιάδα, προς τον Σαρωνικό κόλπο, εντοπίζεται ο δρόμος ο οποίος συνδέει τα Μέγαρα με την Ισθμία (σημερινή Κυρά Βρύση). Κινείται παράλληλα με την ακτή και σε απόσταση περίπου 50,0 μέτρων, όπου και συναντά τον άξονα της διώρυγας, κάμπτεται βόρεια και παράλληλα προς το Εξαμίλιο τείχος, και μετά στρίβει κατευθυνόμενος δυτικά προς το σημερινό χωριό Εξαμίλια.

Στα ίχνη αυτού του δρόμου, έχουν κατασκευαστεί η παλαιά Εθνική Οδός Αθηνών-Κορίνθου, η οποία πέρναγε μέσα από το Καλαμάκι και από τα Ίσθμια. Παρόμοια, ο κεντρικός δρόμος, στην προέκταση της βυθιζόμενης γέφυρας του Σαρωνικού, καθώς και η σημερινή Εθνική Οδός Ισθμίων-Επιδαύρου, στο τμήμα που γειτνιάζει με το Εξαμίλιο τείχος. Η περαιτέρω εξέταση των χαρτών της εποχής αυτής, θα μας δώσει πολύ χρήσιμα στοιχεία για την τοπογραφία και το ανάγλυφο της περιοχής του Ισθμού.

Στους χάρτες αυτούς σημειώνονται ακόμα εκσκαφές, φρέατα, τομές, αποθέσεις χωματισμών. Όπου βρίσκονται αυτά, εκεί πρέπει να αποκλειστεί η ύπαρξη του ∆ιόλκου.

 

Βιβλιογραφία: "Ο ΔΙΟΛΚΟΣ ΣΤΟΝ ΙΣΘΜΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ" Απόστολος Ε. Παπαφωτίου, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Προλογίζει ο καθηγητής Ε.Μ.Π. Θεοδόσιος Π. Τάσιος.

 

Την ταινία “Δίολκος για 1500 χρόνια” μπορεί να την παρακολουθήσει κανείς στο: https://youtu.be/n--mWBKwBDI

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Βενετικές Οχυρώσεις στον Ακροκόρινθο

 …η δε γε Ακροκόρινθος  και πάντη απρόσμαχος και τείχεσιν ισχυροτάτοις ωχυρωμένη.

Κριτόβουλος  Μιχαήλ ο Ίμβριος (F.H.G., V,121β)

 

Ο Στράβων αποκαλεί τον Άκροκόρινθο «Όρος υψηλόν όσον τριών ήμισυ σταδίων» και ο Παυσανίας αναφέρει ότι το υψόμετρο του βραχώδους και απόκρημνου βράχου ανέρχεται σε περίπου 575,0μ. Άποτελούσε την οχυρωμένη ακρόπολη της Κορίνθου που ήταν προσβάσιμη από την δυτική πλευρά (Εικ.1 & Εικ.2).

Εικ.1: Σχέδιο του Ακροκορίνθου. Πηγή: Kevin Andrews, Castles of the Morea, Gennadeion monography.

Οι Bενετοί, με διοικητή τον Francesco Morosini, κατάφεραν τελικά στις 2 Άυγούστου 1687 να καταλάβουν το φρούριο, το οποίο κράτησαν σταθερά μέχρι το 1715 ότε παραδόθηκε στους Τούρκους μετά από πολιορκία 6 ημερών. Οι Τούρκοι είχαν προσπαθήσει να το ξανακαταλάβουν δύο φορές, χωρίς επιτυχία, το 1689 και το 1692, (i Turchi avessero tentato di rioccuparla). Περιγραφή του Άκροκορίνθου υπάρχει, έστω και με λίγες ανακρίβειες, στις Εκθέσεις των Βενετών αξιωματούχων μεταξύ αυτών του Ιακώβου Κορνέρ Γενικού Προνοητού Πελοποννήσου που υποβλήθηκε μετά την επιστροφή του στη Βενετία το 1690. Επί πλέον και για την οχύρωση των στενών του Ισθμού. ο πρώτος Provveditore Generale da Mar μετά τον Morosini, G. Corner, (Τζιάκομο Κορνέρ) αντιμετώπισε τις πρώτες δυσκολίες που προέκυψαν από τις προτάσεις για την υπεράσπιση του Ισθμού κατά τη διάρκεια της θητείας του. (primo provveditore generale da Mar dopo Morosini, G. Corner, durante il suo mandato affrontb le prime difficolta sorte dalle proposte per la difesa dell’ Istmo).

Εικ.2: Ισθμός της Κορίνθου,, Vincenzo Maria Coronelli, Isolario del Atlante Veneto, Venezia 1696. Πηγή: Συλλογή Παπαληγούρα.

Συγκεκριμένα μεταξύ των πολλών γράφει, σε μετάφραση του Άγαμ. Τσελίκα:

…«Η περιφέρεια αυτού του φρουρίου περιβάλλει σε μήκος τριών μιλίων την κορυφή ενός απόκρημνου βράχου που αποτελείται από τρία χωριστά υψώματα…».

Επί πλέον εκθειάζει τα πλεονεκτήματα και χαρακτηριστικά της θέσης και παράλληλα προτείνει και στρατιωτικά μέτρα για να γίνει το φρούριο απόρθητο. Έτσι η κυριαρχία των Βενετών αν και σύντομη άφησε έντονο αποτύπωμα στον όγκο του Άκροκορίνθου. Είχε προηγηθεί έντονη οικοδομική δραστηριότητα από τους Οθωμανούς μετά την κατάκτηση του το 1458 οι οποίες κάλυψαν τις απαιτήσεις της στρατιωτικής τέχνης μέχρι τις αρχές του 16^ου αιώνα. Στην επέκταση του οικισμού πίσω από το τρίτο τείχος που υπάρχει ευρύς χώρος κατοικούσαν οι μωαμεθανοί και εκεί κατασκευάσθηκαν τρία τεμένη και πολλά κτίσματα.

Εικ.3: Η Τρίτη Πύλη στον Ακροκόρινθο. Πηγη: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθία, σχέδιο Μ. Χρυσάφη-Ζωγράφου.

Οι εξελίξεις στην οχυρωματική τέχνη όπως αναπτύχθησαν κατά τον 17^ον αιώνα επέβαλλαν νέες προσεγγίσεις κυρίως για την αντιμετώπιση του πυροβολικού. Έτσι πραγματοποίησαν ένα κατασκευαστικό πρόγραμμα μεγάλης κλίμακας αφού διαπιστώθησαν οι αμυντικές δυνατότητες των τριών οχυρωματικών γραμμών και οι επισκευές που έπρεπε να γίνουν μετά από μελέτη για την ενισχυσή του. Οι επεμβάσεις που πραγματοποιήθησαν διαπιστώνονται και είναι ορατές και σήμερα, εκτός των τμημάτων που έχουν καταρρεύσει και είναι ερείπια. Είναι δε αναγνωρίσιμες ότι ανήκουν σε αυτή την εποχή από τα υλικά δομής, τους λίθους, από τα κονιάματα και από τον τρόπο κατασκευής που προβάλλει ο σύγχρονος αμυντικός χαρακτήρας της εποχής. Το πρόγραμμα περιελάμβανε παρεμβάσεις στην υπάρχουσα οχύρωση, στην ενίσχυση της θεμελίωσης των προμαχώνων, στην κατασκευή τάφρου στη δυτική πρώτη γραμμή άμυνας και στη μερική ανακατασκευή φρουρίων στη δυτική πλευρά. Έγιναν σημαντικές επεμβάσεις στα τείχη στο χρονικό διάστημα της Βενετοκρατίας προσαρμόζοντας αυτά με τις νέες απαιτήσεις της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής τόσο στα πάχη των τειχών όσο και στη θέση και μορφή τους. Είναι γνωστή η συμμετοχή του Γάλλου μηχανικού Pietro De La Salle, ο οποίος βρισκόταν στην υπηρεσία των Βενετών από τα πρώτα χρόνια της κατάληψης του Μοριά, στην ολοκλήρωση των εργασιών στον Άκροκόρινθο. Έμμεσα προκύπτει ότι παρέμεινε στον Άκροκόρινθο μέχρι το 1706 ότε μετεκινήθηκε και ασχολήθηκε με τις οχυρώσεις της Άκροναυπλίας. Είναι χαρακτηριστική η συμφωνία που υπογράφεται στις 7 Μαρτίου 1707 μεταξύ των Βενετών και δύο Ρουμελιωτών μαστόρων του Μάστρο Δήμου και του Μάστρο Γιάννη με τις ομάδες τους (μπουλούκια), (con le loro compagnie) για να επισκευάσουν τα τείχη στον Άκροκόρινθο με αμοιβή δύο ρεάλια για κάθε passo (μονάδα μήκους ίση με 1,73μ.). Στην τιμή περιλαμβανόταν η τροφή των εργατών, η τροφοδοσία άχυρου για τα ζώα και ασβέστη για την επισκευή. (restauratione delle murre della fortezza e castello di Corinto). Για τον σχεδιασμό των αμυντικών έργων στην Πελοπόννησο ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε ο μηχανικός Giancix ο οποίος ήλθε στην Πελοπόννησο με το βαθμό του γενικού λοχαγού του Βασιλείου του Μοριά. Τον Φεβρουάριο του 1710 ήλθε στον Άκρικόρινθο με σκοπό να εξετάσει τις οχυρώσεις και τις επισκευάσει σύμφωνα με τις εμπειρίες του (Εικ.3).

Εικ.4: Σύγκριση μεταξύ των τοπογραφικών σχεδίων του χάρτη του Βερνέντα και την σημερινής αποτύπωσης. Πηγή: Απόστολος Παπαφωτίου.

Επί πλέον η χρήση των κανονιών επέβαλλε τα άνοιγμα κανονιοθυρίδων, την διαμόρφωση του εδάφους και κατασκευή δρόμων για τη μεταφορά τους. Επίσης έγινε επισκευή της μεγάλης υπόγειας κιστέρνας (υπόγεια δεξαμενή) που είχε φέροντα οργανισμό περιμετρικές τοιχοδομές με αραιές αντηρίδες και 9 κεντρικούς πεσσούς ορθογώνιας διατομής 0,80 x 1,20μ. συνδεόμενους με τόξα από οπτόπλινθους και κονίαμα. Είχε περίπου ορθογωνικό σχήμα με διαστάσεις 6,0 x 24,0μ. και επιφάνεια περίπου 200,0τ.μ. με μέσο ύψος 3,50μ. και έφερε επικάλυψη διπλό θόλο από οπτοπλίνθους συνδεόμενους με κονίαμα. Η κατασκευή, με αρχιτεκτονικά κριτήρια, προσφέρει σοβαρές ενδείξεις ότι κατασκευάστηκε την εποχή του Ιουστινιανού. Άκόμη κτίστηκαν δύο μεγάλοι ναοί και κατασκευάσθηκε μία μεγάλη στρατώνα η θέση της οποίας έχει εντοπιστεί, παραμένει όμως άσκαφτη. Άναφορά για την στρατώνα αυτή υπάρχει στην έκθεση του Γενικού Προνοητή Πελοποννήσου Ιακώβου Κορνέρ η οποία στάλθηκε στον «Γαληνότατο Πρίγκηπα και αγαθότατο Συμβούλιο» της Βενετίας κατά την επιστροφή του τον Ιανουάριο του 1690.

Σε μετάφραση Άγαμέμνονα Τσελίκα:

«Στην Κόρινθο χτίστηκαν στρατώνες ικανοί να στεγάσουν χίλιους άνδρες».

Εικ.5: Jaques-Nicolas Ballin Ακροκόρινθος και ο ο βούργος της Κορίνθου. Πηγή: Γεννάδειος Βιβλιοθήκη- Αμερικάνικη Σχολή Κλασικών Σπουδών. Απεικονίζονται το φρούριο με τα τείχη στον Ακροκόρινθο, το βούργο της Κορίνθου με τις συστάδες των σπιτιών και απεικονίζεται το αναγλυφο της περιοχής με χαραδρώσεις και τους δρόμους.

Η Γαληνοτάτη απέδιδε μεγάλη σημασία στην Κόρινθο και στο κάστρο της οχυρώνοντας την περιοχή με πολλαπλές γραμμές άμυνας αξιοποιώντας τη μορφολογία του εδάφους, το ανάγλυφο, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου. Το ενδιαφέρον για τη Κόρινθο πιστοποιείται και από πολλές Βενετικές εκθέσεις, μεταξύ αυτών και του Δομίννικου Γρίττη Σύνδικου Καταστιχωτή στο Βασίλειο του Μορέα η οποία διαβάστηκε στην εξοχωτάτη Γερουσία το 1691 μετά την επιστροφή του. Παρατίθεται σε μετάφραση από τον Άγαμέμνονα Τσελίκα:

…Εκτός του ότι, επειδή εκλήθη ο έμπειρος Vandeygh υπό τις διαταγές του εξοχωτάτου κυρίου Γενικού Προβλεπτού Ζένου και παρέμεινε για τρείς ολόκληρους μήνες για τις ανάγκες της οχύρωσης της Κορίνθου, με την απουσία του σταμάτησαν τα σχέδια όσων περιοχών είχε κάνει στην προηγούμενη αποστολή του…..

Οι Βενετοί είχαν αντιληφθεί τις αδυναμίες της θέσης του Άκροκορίνθου που δεν μπορούσε λόγω απόστασης να αποτρέψει επιθέσεις των Τούρκων στην περιοχή του Ισθμού και το πέρασμα αυτών από την κοιλάδα του Λευκού (Ξεριά) ποταμού.

Εικ.6: Χάρτης της περιοχής του Ισθμού. Πηγή:  B III a 136, Πολεμικό Αρχείο της Αυστρίας, Chandler 1776.

Όφειλαν να κατασκευάσουν στα πεδινά τμήματα νέες γραμμές οχυρώσεων που θα συνδυάζονταν μεταξύ τους και με τις οχυρώσεις στον Άκροκόρινθο. Ουσιαστικά προόριζαν το φρούριο ως έσχατη γραμμή άμυνας, ως τελευταίο και ασφαλές καταφύγιο και συγχρόνως επιτελική βάση των οχυρώσεων που θα έκαναν στη πεδιάδα του Ισθμού και στον ορεινό όγκο των Ονείων ορέων. Άκόμη επεμβάσεις και προσαρμογές στα νέα δεδομένα περιορίστηκαν κυρίως στον Άκροκόρινθο και δεν πραγματοποιήθησαν σε φρούρια σε άλλα μέρη της Πελοποννήσου, όπως στο Ναύπλιο, Άργος, Μεθώνη, Κορώνη.

Η Εικ.6 απεικονίζει ένα έγχρωμο γεωφυσικό χάρτη με διαστάσεις 97 x 81 εκ. ο οποίος στο κάτω και δεξιά τμήμα φέρει υπόμνημα σε πλαίσιο χρυσό και πάνω στο πλαίσιο οικόσημο. Πιθανή χρονολόγηση σύνταξη του χάρτη το 1695. Φέρει τον τίτλο:

Carte topographique De ‘Lisme, De ‘Corinte, Levee Par Royssin Colonel et Inginieur De la Sme Republique De Ve/ Echelle de mille Pas geometriques

 

Βιβλιογραφία: «Το Territorio της Κορίνθου και η Βενετική Υδατογέφυρα στο ποτάμι Ράχιανι του Άσσου Κορινθίας (Ιστορία-κατασκευή)» Έκδοση "Καταγράμμα", Κόρινθος 2023.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.