Θα ήταν ιδιαίτερη τιμή και χαρά να παρευρεθείτε στην
εκδήλωση:
Δρ.
Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός
Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος
Ε.Κ.Π.Α.
Θα ήταν ιδιαίτερη τιμή και χαρά να παρευρεθείτε στην
εκδήλωση:
Δρ.
Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός
Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος
Ε.Κ.Π.Α.
Βρισκόμαστε στις τελευταίες στιγμές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1453. Η μεγάλη και λαμπρή αυτή Αυτοκρατορία έχει συρρικνωθεί στην Κωνσταντινούπολη πόλη – κράτος και έχει περιορισθεί σε λίγες περιοχές της Θράκης γύρω από την Πόλη και σε ένα μεγάλο τμήμα της Πελοποννήσου.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο τελευταίος Αυτοκράτορας των Ελλήνων. Εδώ και δύο χρόνια αρχηγός των Τούρκων είναι ο Μωάμεθ ο Β’, ένας νέος ηλικίας 21 ετών. Όνειρο της ζωής του η κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως, η εξάπλωση και η επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή την εποχή η Κωνσταντινούπολη, η βασιλεύουσα της Ευρώπης, με δύο πανεπιστήμια το 1204, είχε καταντήσει στο μεγαλύτερο μέρος της, ένας ακατοίκητος σωρός ενδόξων ερειπίων. Αυτή την Πόλη παρά την ηρωική αντίσταση των αγωνιστών κατοίκων, με τον ένδοξο και "μονώτατο" Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, εκπόρθησε ο Μωάμεθ την Τρίτη - αποφράς ημέρα - 29 Μαΐου 1453. Οι περιγραφές των τεσσάρων βυζαντινών ιστορικών των Δούκα, Φραντζή ή (Σ)φραντζή, Κριτόβουλου & Χαλκοκονδύλη, αποτελούν ουσιαστικές πηγές για τη μελέτη της Αλώσεως, του ξεθεμελιώματος ανθρώπων και κτηρίων, του μένους και οργής των κατακτητών, αλλά και των γεγονότων πριν και μετά από αυτή.
Πριν από την Άλωση από τους Τούρκους της Κωνσταντινουπόλεως είχε συμβεί μία προηγούμενη Άλωση από τους Λατίνους και Φράγκους το 1204. Αυτή η Άλωση έχει ιδιαίτερα περιορισθεί στη συλλογική μνήμη μας παρόλο που απετέλεσε γεγονός αποφασιστικότερης σημασίας και από αυτή της δεύτερης Άλωσης του 1453. Το πρώην παγκόσμιο Βυζάντιο ψυχορράγησε το 1204 και εξέπνευσε το 1453.
Τον Απρίλιο του 1204 οι στρατιές του Δυτικού Χριστιανισμού έγραψαν μία ακόμα αιματοβαμμένη σελίδα στην ιστορία των Ιερών πολέμων.
Δύο χρόνια νωρίτερα η Δ’ Σταυροφορία είχε ξεκινήσει με αποστολή να απελευθερώσει την Ιερουσαλήμ από το Ισλάμ. Τελικά στράφηκαν κατά των ομοδόξων αδελφών τους, χωρίς να πάνε στην Ιερουσαλήμ, πολιόρκησαν, κατέκτησαν και κατέστρεψαν την Κωνσταντινούπολη, τη Μητρόπολη του τότε γνωστού κόσμου.
Με αγριότητα δολοφόνησαν γέρους και νέους. Βίασαν γυναίκες, νέες κοπέλες μέχρι και μοναχές. Βεβήλωσαν εκκλησίες, λεηλάτησαν ιερά κειμήλια και θησαυρούς. Πυρπόλησαν ένα μεγάλο τμήμα της Πόλεως. Ένα ιστορικό γεγονός που χαρακτηρίζεται από βαρβαρότητα, αχρειότητα, φιλαργυρία, θρησκευτικό φανατισμό, προδοσία, προσωπική ανικανότητα αλλά και ηρωικές πράξεις και θυσίες.
Γεωγραφικά το Βυζάντιο κατείχε τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ της Δύσης και της Ανατολής. Λόγω αυτής της θέσεως υφίσταται μεγάλο αριθμό επιδρομών και επεμβάσεων περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή. Οι επιδρομές αυτές επέτειναν την εσωτερική κρίση και δεν επέτρεψαν στην κοινωνία, στο ίδιο κράτος, στην πολιτεία να μετασχηματισθούν εσωτερικά και να προσαρμοσθούν στη νέα πραγματικότητα που δημιουργούνταν συνεχώς, ξεπερνώντας τις δομές του Βυζαντίου και τις δυνατότητες των Αυτοκρατόρων.
Έτσι νομοτελειακά οδηγήθηκε στην υποταγή, αρχικά στους Λατίνους και στη συνέχεια στους Τούρκους. Η συγκρότηση της Δύσης είχε μία άμεση ιστορική συνέπεια, την οικονομική απομύζηση του Βυζαντίου. Να αναφερθεί ότι το Βυζάντιο είναι μεταγενέστερος αδόκιμος όρος που άρχισε τον 16ο αιώνα από τους καθολικούς ιερωμένους Bollandistes και αποδίδει το Ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Pars Orientis). Ο όρος αυτός δεν χρησιμοποιούνταν κατά τη διάρκεια της ύπαρξης της λεγόμενης "Βυζαντινής" Αυτοκρατορίας. Οι κάτοικοι ονομάζονταν “Ρωμαίοι” και το κράτος τους “Ρωμανία”, ο αυτοκράτορας “Βασιλεύς Ρωμαίων” και η Κωνσταντινούπολη “Νέα Ρώμη”.
Τελικά συνθλίβεται κάτω από την συντονισμένη πίεση Ανατολής και Δύσης, με συνεχή συρρίκνωση των ελεύθερων εδαφών του, με οικονομική καχεξία και απονέκρωση και αδυναμία της ολοκλήρωσης της πνευματικής και οικονομικής Αναγέννησης που θα το έβγαζε από τη συνεχή κρίση. Έτσι η Άλωση και η πτώση της Βασιλεύουσας ήλθε ως τέλος μιας φθίνουσας εξελικτικής πορείας. Η σημασία της Άλωσης είναι τεράστια για την χώρα μας, για τους Έλληνες. Πρέπει να εξαχθούν τα κατάλληλα συμπεράσματα και να κατατεθούν προτάσεις - πέρα από τη κριτική - για να αποφύγουμε ως έθνος νέες συμφορές.
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διατηρήθηκε για χίλια και πλέον έτη βασιζόμενη σε αξίες, αρχές και πολιτικές από την αυγή της ύπαρξης της. Μεταξύ αυτών η ρωμαϊκή διοίκηση, η χριστιανική θρησκεία, η χριστιανική Εκκλησία, η πλούσια ελληνική γλώσσα, η οικουμενική πνευματική κίνηση και διανόηση, τα οποία εξασφάλισαν τη βιωσιμότητα και το φάος του "ένδοξου" Βυζαντινισμού. Όλα αυτά μέσα στο πλαίσιο της Χριστιανοσύνης, της Ρωμιοσύνης και την Ελληνοσύνης.
Η ιστορική πληροφόρηση είναι ένα πολύτιμο εφόδιο αναγκαίο, όχι όμως επαρκές, για να αποκτήσει ο Έλληνας επίγνωση της οικουμενικής δυναμικής της πατρίδας του και του πολιτισμού του, αλλά και για την δημιουργία μιας σχέσης γόνιμης και όχι αλλοτριωτικής μεταξύ Ελληνισμού και Δύσης.
Και σήμερα ο Έλληνας και ο Ελληνισμός συνθλίβεται και διεκδικείται και από τη Δύση και από την Ανατολή. Από την Ανατολή και απειλείται και διεκδικείται ο ελληνικός τόπος, από τη Δύση απειλείται και διεκδικείται ο ελληνικός τρόπος. Έτσι ο Ελληνισμός κατά τη ρήση του αείμνηστου Ν. Σβορώνου «μεταβάλλεται από μία διακριτή, αυτόνομη οικουμένη, σε χώρο των συνόρων».Η Δύση με μια δυναμική παγκοσμιότητα μετατρέπει τους πολίτες της σε άτομα με ατομοκεντρική θεώρηση, με νοησιαρχική βεβαιότητα και χρησιμοθηρική αποτελεσματικότητα, αριθμητικούς δείκτες. Μαζικοποιεί και αγοραιοποιεί την κοινωνία μέσω της παγκοσμιοποίησης.
Η απάντηση πρέπει να δοθεί από εμάς τους ίδιους με τη δημιουργία του «Ελληνικού Ελληνισμού», ανατρέχοντας στις κύριες πηγές της ταυτότητας μας.
Αυτές βασίζονται στο τριγωνικό σχήμα της Ελληνικής Ιστορίας: Αρχαιότητα - Βυζάντιο - Νεώτερη Ελλάδα. Απάντηση η οποία θα προκύψει από τη δημιουργική σύνθεση του τοπικού με το παγκόσμιο και φυσικά και του δυτικού, του παραδοσιακού με το νεωτερικό, αποφεύγοντας την πόλωση ανάμεσα σ’ ένα άκριτο πολιτισμικό ευρωκεντρισμό και σ’ ένα κάλπικο και υπερβολικό ελληνοκεντρισμό, μια ζωντανή, δημιουργική, οργανική συνέχεια του ελληνικού πνεύματος.
Ο Ελληνικός Ελληνισμός παρά τη διχοτόμηση που υπέστη και από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εν συνεχεία εμφύλιο και το αδιέξοδο που προκάλεσαν αυτοί, στη νεώτερη ελληνική ιδεολογία, είναι η μοναδική λύση για την πατρίδα μας. Είναι η ελληνική πρόταση πολιτισμού με οικουμενική εμβέλεια και αξία.Είναι ακριβώς αυτό που αναφέρεται ως λύση από τον μεγάλο ποιητή μας, Γεώργιο Σεφέρη στο έργο του «Διάλογος πάνω στην ποίηση» έτους 1938, το οποίο παραμένει σύγχρονο και επίκαιρο:
‘‘Ο «ελληνικός ελληνισμός», ας μου επιτραπεί η έκφραση, δεν
εδημιουργήθηκε ακόμη ούτε απόχτησε την παράδοσή του.
Κάποτε, στα άξια έργα των δικών μας δημιουργών τον νιώθουμε, τον
διαισθανόμαστε· μελετώντας τη βαθύτερη φυσιογνωμία του Κάλβου, στους στίχους
του Σολωμού, στην αγωνία του Παλαμά, στη νοσταλγία του Καβάφη […]. Τον ελληνικό
ελληνισμό, κάποτε οι καλύτεροι από εμάς τον διαισθάνονται: «σοφοί δε
προσιόντων». Αλλά θα πρέπει να γίνουνε πολλά άξια έργα, να δουλέψουνε πολλοί
μικροί και να πραγματοποιήσουνε πολλοί μεγάλοι, για να μπορέσουμε να πούμε πως
διακρίνουμε κάπως καθαρά τη φυσιογνωμία του. Γιατί ο ελληνισμός αυτός θα
αποχτήσει μια φυσιογνωμία, όταν αποκτήσει μια φυσιογνωμία πνευματική η σημερινή
Ελλάδα. Και θα έχει ακριβώς για χαρακτηριστικά τη σύνθεση των χαρακτηριστικών
των αληθινών έργων που θα έχουν γίνει από τους Έλληνες.’’
Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
Εικ.1: Προοπτικό βασιλικής από νοτιοδυτικά (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Στο πλαίσιο της γνωριμίας και της κατανόησης διαχρονικά του αρχαίου κόσμου της Κορινθίας με την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και τα πανεπιστήμια πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 20 Μαΐου 2023 ξενάγηση - ενημέρωση από τον Απόστολο Ε. Παπαφωτίου σε φοιτητές Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Notre Dame, Indiana, U.S.A. στο χώρο της Βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου. Η ξενάγηση εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα που αφορά του αρχαιολογικούς χώρους της Κορίνθου και της Πελοποννήσου γενικότερα και πραγματοποιείται κάθε χρόνο από τον καθηγητή Robin Rhodes και το Πανεπιστήμιο Notre Dame της Indiana.
Εικ.2: Ξενάγηση 20.05.2023 (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Φοιτητές πολλών σχολών επισκέπτονται την Κορινθία, ξεναγούνται στους αρχαιολογικούς και ιστορικούς τόπους, γνωρίζουν την περιοχή, έρχονται σε επαφή με τη σημερινή κοινωνία και βιώνουν καταστάσεις και εμπειρίες του τόπου.
Ο καθηγητής Robin Rhodes, Αρχιτέκτων, Αρχαιολόγος, μέλος της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών, λάτρης της Κορινθίας, είναι επί πολλές δεκαετίες μελετητής της Κορινθιακής Αρχιτεκτονικής. Η πρόταση του για την αναπαράσταση του "πρώτου" ναού (εποχής 8ου-7ου π.Χ. αιώνα) του Απόλλωνος (;;;), πριν από τον ναό του οποίου τα λείψανα των 7 κιόνων στέκονται σήμερα επί τόπου, στον ομώνυμο λόφο, υπήρξε πρωτοποριακή και μεγάλου επιστημονικού ενδιαφέροντος. Παρουσιάστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία ως κύρια ιδέα στην έκθεση για την Πρωτοκορινθιακή Αρχιτεκτονική στο Μουσείο Snite του Notre Dame το πρώτο εξάμηνο του 2006.
Εικ.3: Πρόταση του καθηγητή Robin Rhodes για τον Πρωτοναό στην Αρχαία Κόρνθο (Πηγή: Snite Museum of Art, University of Notre Dame) |
Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη είναι, μέχρι σήμερα, η
μεγαλύτερη στη Μεσογειακή Λεκάνη και αποτελεί το καλλίστευμα της
Παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής. Οι διαστάσεις της συγκρίνονται με τις αυτές
των μεγάλων βασιλικών της Ρώμης.
Ο ναός αυτός αποτελούσε σημαντικό προσκύνημα στην παλαιοχριστιανική
Κόρινθο που δεχόταν μεγάλο αριθμό προσκυνητών, των οποίων το όνειρο ήταν η
επίσκεψη στους Αγίους Τόπους. Τα οδοιπορικά του 4ου και του 5ου αιώνα περιέχουν
αναλυτικές «Εκφράσεις» των Ιεροσολύμων, αλλά και γενικά όλων των τόπων που
διαδραματίστηκαν Καινοδιαθηκικά γεγονότα. Συχνά αναφέρονται σε πόλεις και
τόπους απ’ όπου διέρχεται ο περιηγητής κατά το ταξίδι του στους Αγίους Τόπους.
Τα λείψανα του Αγίου Λεωνίδη και της συνοδείας του καθιστούσαν τον ναό
προσκυνηματικό. Συγχρόνως η θέση του στο δυτικό τμήμα του μεγάλου και
πολυσύχναστου λιμένα του Λεχαίου τον έκανε εύκολα επισκέψιμο στους ταξιδιώτες
στην αρχή ή στο τέλος του ταξιδιού. Η επίκληση στον άγιο προκειμένου να
συνδράμει τον προσκυνητή στο δύσκολο ταξίδι του ήταν συνεχής και ξεκίναγε από
την πρώτη προσκύνηση στο ναό κατά την αναχώρησή του. Η σώα επιστροφή του ήταν
αφορμή για τη δεύτερη προσκύνηση στον ναό μαζί με την απόδοση ευχαριστιών στον
άγιο.
Εικ.4:
Ξενάγηση 20.05.2023 (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Συγχρόνως το Λέχαιο και ο ναός του Αγίου Λεωνίδη ήταν
ενδιάμεσος σταθμός πολλών άλλων ταξιδιών προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Από το
Λέχαιο μπορούσε κανείς να πλεύσει (ναυτίλλεσθαι) οπουδήποτε δυτικά, Λέχαιο –
Βρινδήσιο – Ρώμη ήταν το σύνηθες δρομολόγιο. Από το κοντινό λιμάνι των Κεγχρεών
μπορούσε να πάει οπουδήποτε ανατολικά, ακολουθώντας ένα σύνηθες δρομολόγιο που
ήταν Κεγχρεές – Έφεσος – Αλεξάνδρεια. Η σύνδεση των λιμένων Λεχαίου και
Κεγχρεών μήκους περίπου 10 χλμ, ήταν εύκολη. Ο Δίολκος μαζί με τις άλλες οδούς
μεταξύ των δύο κόλπων και των λιμένων εξασφάλιζε τη μεταφορά φορτίων, αγαθών
και την μετακίνηση ανθρώπων, ιδεών και αντιλήψεων μεταξύ του Κορινθιακού και
του Σαρωνικού, μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
Εικ.5:
Διάρθρωση βασιλικής κατά το ύψος (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη δεν κατασκευάσθηκε τυχαία στην
περιοχή του αρχαίου λιμανιού. Κατά την άποψη του Πάλλα αντικατέστησε μικρότερο χριστιανικό
Ιερό ή ναό που είχε κτισθεί κοντά στη θέση όπου ξεβράστηκαν τα σώματα του Αγίου
και της γυναικείας συνοδείας του. Είναι πολλές και σαφείς οι αναφορές του καθηγητή
Πάλλα για τη δεύτερη χρήση μελών χριστιανικού μνημείου προγενεστέρου της βασιλικής
και για αυτοκρατορική χορηγία.
Εικ.6:
Ξενάγηση 20.05.2023 (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Ήταν σύνηθες η αυτοκρατορική χορηγία να μην περιοριζόταν μόνο στην προμήθεια των υλικών και των σχεδίων, αλλά η οικοδομική υπηρεσία του Αυτοκράτορα ανελάμβανε την υψηλή εποπτεία και επίβλεψη του έργου με μηχανικούς και τεχνίτες που είχαν σταλεί στους τόπους κατασκευής.
Ακόμα, η αυτοκρατορική χορηγία ίσως πρέπει να συνδυασθεί με
την επιθυμία της Εκκλησίας της Κορίνθου να συναγωνισθεί με τη βασιλική του Αγίου
Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, με την πρόθεση ο Άγιος Λεωνίδης να γίνει εφάμιλλος του
Αγίου Δημητρίου, και με τελικό στόχο την υπαγωγή της στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Εικ.7:
Προοπτικό εξωτερικής τοιχοποιίας τμήματος υπερώου με παράθυρα από βορειοδυτικά (Πηγή:
Απ. Παπαφωτίου) |
Ίδια άποψη δύναται να διατυπωθεί λόγω μεγέθους και για την
προτεινόμενη βασιλική του Πάλλα με ορθογώνιο ή οκταγωνικής μορφής μαρτύριο ή βαπτιστήριο
στη θέση Αμφιθέατρο του Κρανείου που έχει προκύψει από τη γεωφυσική έρευνα της Αμερικανικής
Σχολής, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει ανασκαφεί. Η άρση του Ακακιανού σχίσματος το
519 υλοποιήθηκε από την κοινή επιθυμία των θρόνων της Ρώμης και Κωνσταντινούπολης
και θεμελιώθηκε τόσο στην κατάργηση του «Ενωτικού», όσο και στην αποδοχή και επιβολή
της Δ΄ Οικουμενικής συνόδου (451 μ.Χ.) ως της μόνης αποδεκτής βάσης για την εκκλησιαστική
ενότητα.
Αυτή η περίοδος ειρήνης και αποκατάστασης της ενότητας θα
μπορούσε να είχε σφραγισθεί και υλοποιηθεί με την κατασκευή της βασιλικής του Αγίου
Λεωνίδη, ως έκφραση κοινής θεολογικής σύγκλισης μεταξύ των δύο κρεισσόνων πατριαρχικών
θρόνων (Sanctae Sedis, Κωνσταντινούπολης) και της Ιουστινιάνειας ενωτικής πολιτικής
προς κάθε κατεύθυνση.
Εικ.8: Ξενάγηση 20.05.2023 (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Ένα ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι εάν η βασιλική
του Αγίου Λεωνίδη ήταν ο καθεδρικός ναός της Κορίνθου. Οι ξεχωριστές θέσεις για
τα σύνθρονα των επισκόπων και τα βάθρα των πρεσβυτέρων είναι αποτέλεσμα του
μεγάλου μεγέθους και αποτελεί εφαρμογή αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ο καθεδρικός
ναός σε μία πόλη ήταν το κέντρο της θρησκευτικής, κοινωνικής, δημόσιας ζωής και
συνήθως βρισκόταν στο κέντρο της. Αν αποδεχτούμε τη μεταφορά του κέντρου της
πόλης, της Αγοράς, στο Κράνειο για τη δημιουργία του χριστιανικού κέντρου, τότε
η «βασιλική στο Αμφιθέατρο», όπως αποκαλείται, είναι η πιθανότερη υποψήφια για
τη θέση του καθεδρικού ναού. Εξάλλου, το γεγονός ότι φαίνεται να ήταν
μεγαλύτερη και από τη βασιλική του Αγίου Λεωνίδη συνηγορεί προς τούτο, όπως
κατά την άποψή μας, συνηγορεί και η ύπαρξη γειτονικού οκταγώνου ή κυκλικού
κτηρίου με διάμετρο R = 12,0μ., το οποίο ήταν μαρτύριο ή βαπτιστήριο. Η έλλειψη
επισκοπείου είναι καθοριστικό στοιχείο για τον χαρακτήρα της βασιλικής. Οι μη
καθεδρικές εκκλησίες υψώνονταν ως αυτοτελή κτίσματα, η δε ύπαρξη περιβόλου τις χαρακτηρίζει,
προϋποθέσεις τις οποίες πληροί η βασιλική του Λεχαίου.
Εικ.9:
Ξενάγηση 20.05.2023 (Πηγή: Απ. Παπαφωτίου) |
Το έργο αποκατάστασης και ανάπλασης στον χώρο της
βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ
από τον πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρο Τατούλη με τον τίτλο
“ΑΝΑΠΛΑΣΗ – ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Α) ΜΑΡΤΥΡΑ ΛΕΩΝΙΔΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ
ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΛΕΧΑΙΟΥ, Β) ΚΡΑΝΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΚΡΑΝΕΙΟ» ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ” (προϋπολογισμός
ένταξης 550.000,00 €) και οι προβλεπόμενες εργασίες έχουν ολοκληρωθεί. Το έργο
αυτό πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της πολιτιστικής αναγέννησης της Πελοποννήσου
από τον πρώην Περιφερειάρχη κ. Πέτρο Τατούλη με συνολικό προϋπολογισμό έργων
περίπου 70.000.000,00 € για την Πελοπόννησο, εκ των οποίων για την Κορινθία περισσότερα
από 7.000.000,00 €.
Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
The Early Christian
Basilica of Saint Leonidis at the Port of Ancient Corinth
The
basilica of Saint Leonidis is a large rectangular building divided by two
colonnades into three aisles. To the east, in front of the apse, runs a
tripartite transept which makes the church wider at this end and gives the
shape of a long and narrow cross to the plan. It also has esonarthex,
exonarthex, atrium and central ambo (pulp it).
A
huge vaulted semicircular apse pierced with multiple windows dominated the east
end. The nave and its aisle have a separate timber roof. The basilica is one of
the largest in the Mediterranean Sea. The total length from outer atrium to
apse is
The
nave is divided from the aisles by the high stylobate of the colonnade, and by
screens between the columns. There was intent to separate the congregation in
the aisles from activity in the nave. This takes place in all of the basilicas
in Corinth and a great number of many others found in Greece.
There
were galleries above the aisles and the narthex. They were accessed by
stairways outside the basilica immediately to the north and south of the inner
atrium.
The
columns are monolithic and unfluted as is usual in Byzantine architecture, with
Corinthian capitals decorated with two rows of acanthus leaves, perforated to
resemble lace in the Theodosian manner. These capitals appear to be original
products of imperial workshops which supplied the Studios Basilica in
Constantinople (453/4), the Acheiropoeitos Basilica in Thessaloniki and
Basilica B at Philippi, and which were widely imitated in the early 6th century
by local stonecutters too.
The
last part of the capital is an abacus with volutes at each corner and above
this a trapezoid impost block with the larger surface on the upper side where
the arches rest. The columns stand on an Ionic base consisting of an upper and
lower torus, separated by a scotia. The bases were standing on a stylobate.
The
columns of the galleries are similar but smaller than the ground floor. They
have Ionic capitals. Their workmanship is careless in comparison with the
superb craftsmanship of the capitals of the lower columns. It is also important
to note that the sculptures of the Basilica are a complete collection of
sculptures made for the specific church.
The
basilica is constructed of rubble and cement in a manner like the baths and
other constructions in Corinth. The most characteristic wall construction in
buildings was formed by alternating bands of brick and stone, following the
example of opus mixtum (Late Roman system). Almost squared stone faced both the
inner and outer surface of the wall and mortared rubble filled the space
between the facings.
The
bricks would normally form a leveling course, extending through the thickness
of the wall and binding the two faces together. In a standard pattern of
repetition there are five course of stone with total height
Fish
have been carved to the grouting inside and out, even on places which were
intended to be covered. The floors were paved with “opus sectile” panels and
the lower walls were clad with marble revetment. The outer walls were
reinforced with seven buttresses.
Along
the side of walls of the aisles there were pilasters, some of which still
preserve molded marble revetments of Proconesian marble. The pilaster seems to
have carried arches attached to the side wall, similar to the system used in
Roman bath at Isthmia. They probably also supported beams between the side
walls, on which a flat ceiling was resting.
It
is important to note that the structure of the Basilica was not built piecemeal
according to the needs of the time, but was planned as a whole and executed in
a reasonably brief time span.
The
complex of the Basilica was incorporated into the harbor. It is interesting to
note that the church is placed close to a former Roman bath. A location that
may have been chosen due to the presence of water pipes, which could be reused
both for the baptizing and for cleansing act before entering the church. The
architectural synthesis of the Basilica is based on an axe. This is not exactly
in the direction E-W, but is almost 13.5° to the North.
The
uniform order of columns, capitals and screens, is of Proconnesian marble and
therefore appears as indeed the whole church may have been an imperial
donation.
It
has been suggested that the basilica was dedicated to Saint Leonidis and his
companions, the seven virgins who mourned his death and were themselves
executed by drowning when the corpse of Leonidis was dumped off the coast of
Lechaion.
Pallas
has suggested that the baptistery was originally a martyrium erected near the
spot where the eight bodies miraculously washed ashore. Despite this connection
the basilica was not a cemetery church, for there are only four graves
associated with it.
One
of them, a brick-built cist against the exterior of the apse, is that of the
Presbyter Thomas. The form of the grave and its content indicate that he died
towards the end of the sixth century.
Dr. Apostolos E. Papafotiou
Civil Engineer N.T.U.A.
Economist N.K.U.A.