28η Οκτωβρίου 1940 - Διαρκές Μάθημα Ελευθερίας

Εορτάζουμε και τιμούμε το Έπος του 1940, τη νίκη των Ελλήνων κατά των Ιταλών επιβουλέων, όχι μόνο με εξωτερικές εκδηλώσεις, αλλά με μία αδιάκοπη ενδόμυχη περισυλλογή. Περισυλλογή που έχει να κάνει με τη σημασία και το μήνυμα του 1940, σε σχέση με το παρελθόν και τη σύγκριση αυτού με το παρόν. Για να μας βοηθάει να μένουμε πάντα σε αυτό που αποτελεί το πρώτο λόγο της ύπαρξης μας, με ισχυρή τη συνείδηση του «Έλληνες εσμέν», όπως έλεγε ο Πλήθων.

Την ιστορία του Έπους τη συνθέτουν δύο στοιχεία, τα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα την περίοδο αυτή και το άρωμα της εποχής. Και ενώ είναι εύκολο να αποκαταστήσεις το πρώτο, το δεύτερο είναι πολύ δύσκολο καθόσον χάνεται μαζί με το χρόνο.

Χρέος δικό μας είναι η σύνθεση και των δύο, με σεβασμό στην ιστορίας  μας, στην Ελληνικότητά μας.

Μετά από 85 χρόνια, η Ελλάς βρίσκεται μπροστά στους ίδιους κίνδυνους, οι οποίοι εκπορεύονται σήμερα από την Ανατολή από τη θρασύτατη και ‘βουλιμική’ Τουρκία. Η σύγκριση των δύο εποχών, του Έπους του 1940 και της σημερινής, μας φέρνει θλίψη για τη σημερινή κατάσταση, οργή για το κατάντημα της πατρίδας μας, αγωνία για την έλλειψη αυτοπεποίθησης  των Ελλήνων, επικίνδυνη απελπισία για τους σημερινούς ηγέτες, πολιτικούς και πολιτειακούς σε ένα συνδυασμό της συμφοράς, σύγχυση και αγανάκτηση για τη σήψη της χώρας και για αυτούς που μας κυβέρνησαν με ευθύνη και του λαού, ανησυχία για την ακεραιότητα της χώρας μας.

1) Τότε

Κινδύνευε η Ελλάς, κινδύνευε η ψυχή της Ελλάδας, κινδύνευε ο Λαός, ο οποίος είχε να παλέψει με το φασισμό, με την τρομοκρατία, με την επιβολή της ανεπιθύμητης, της καταστρεπτικής και της απάνθρωπης κοσμοθεωρίας του, για την ίδια την ύπαρξη του.

Τώρα

Κινδυνεύει η Ελλάς, κινδυνεύει η ψυχή της Ελλάδας, κινδυνεύει ο Λαός, ο οποίος παλεύει για την Ελευθερία , για την πατρίδα του, για την ύπαρξη του.

2) Τότε

Στη μάχη όρμησε κάθε Έλληνας, επώνυμος και ανώνυμος, με διαφορετική νοοτροπία, προσανατολισμό και προέλευση, χωρίς ταξικά και οικονομικά κριτήρια.

Τώρα

Ο Έλληνας στέκεται αδρανής, χωρίς δύναμη να αντιδρά, δηλητηριάζεται καθημερινά από την προπαγάνδα για το υπάρχον σύστημα, που έχει γίνει πολιτικό εργαλείο σε βάρος των ιερών εθνικών συμφερόντων και του λαού.

3) Τότε

Ο Ελληνικός Λαός αποφασισμένος και ψυχικά ενωμένος, τροφοδότησε την οικουμένη με περήφανα ιδανικά και μηνύματα νίκης και καταπληκτικά κατορθώματα.

Τώρα

Ο Ελληνικός Λαός μόνος και εξαντλημένος, χωρίς να τον εμψυχώνει και να τον εμπνέει η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία, πρέπει να ενωθεί, να καλλιεργήσει τις αρετές και τα χαρίσματά του, να πολεμήσει τις αδυναμίες του, να ξεπεράσει την ανεπάρκεια και την ιδιοτέλεια του κρατούντος πολιτικού συστήματος, την προπαγάνδα που συστηματικά του χορηγείται  από τα μπουκωμένα και ελεγχόμενα Μ.Μ.Ε.

4) Τότε

Η Ελλάδα υφίστατο την πίεση της Ιταλίας, μιας μεγάλης δύναμης και μιας ραγδαία αναπτυσσόμενης οικονομίας, με στόχο να την καταστήσει ο Μουσολίνι, Επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, υπάκουο μέλος της Αυτοκρατορίας των Καισάρων.

Τώρα

Η Ελλάδα υφίσταται την πίεση, τις απειλές, τη βία, την ταπείνωση, την καταπάτηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, τις παράνομες επιθέσεις μιας επικίνδυνης χώρας, της Τουρκίας, που ευνοείται ευρέως από τη Δύση και ενός ανερμάτιστου ηγέτη, θιασώτη της διεθνούς ανομίας, τον Ερντογάν, για να καταστεί Επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

5) Τότε

Η Ελλάδα δεν παραχώρησε τίποτε από αυτά που ζήταγε ο δικτάτορας Μουσολίνι. Αντιθέτως, ο Πρωθυπουργός της χώρας Ιωάννης Μεταξάς, ο Βασιλιάς, η  Εκκλησία,  οι Ένοπλες Δυνάμεις, ο Λαός, με υψηλό ενωτικό φρόνημα είπαν από την πρώτη στιγμή το μεγάλο και ηχηρό ΟΧΙ.  Χάρις στις ένοπλες δυνάμεις, στο λαϊκό φρόνημα και τη μεγάλη προετοιμασία, κερδήθηκε ο άνισος αγώνας απέναντι στις τεθωρακισμένες μεραρχίες.

Τώρα

Η Ελλάδα οφείλει να αγωνιστεί, έστω και πληγωμένη που είναι, έστω και χρεωμένη, με το Δημόσιο Χρέος, σχεδόν στο 180% του ΑΕΠ,  το οποίο φρόντισε το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα να το εξασφαλίσει. Οφείλουν να ενωθούν οι Έλληνες, με άδολο πατριωτισμό και φρόνημα, για να έχουμε τα ίδια αποτελέσματα με αυτά του Έπους.

6) Τότε

‘Αι  ημέτεραι δυνάμεις  αμύνονται του πατρίου εδάφους’.

Ήταν η τελευταία πρόταση του λιτού και πατριωτικού πολεμικού ανακοινωθέντος της 28^ης Οκτωβρίου  1940, το οποίο αποτυπώνει όλο το αγωνιστικό πνεύμα, το ανώτερο φρόνημα, την προσφορά στην πατρίδα, το σεβασμό στους ήρωες και μάρτυρες του Έθνους μας.

Τώρα

Το πάτριο έδαφος αμφισβητείται από αντιφατικές δηλώσεις μελών της κυβέρνησης. Το Αιγαίο έχει γίνει ‘σουρωτήρι’ από τους Τούρκους, οι οποίοι μας εμπαίζουν και η υπάρχουσα πολιτική εξουσία, περί άλλων τυρβάζουσα και με ενδοτική πολιτική αναιρεί την επόμενη ημέρα εκείνα για τα οποία έχει δεσμευτεί την προηγούμενη.

7) Τότε

Όπως γράφει ο κόμης Γκράτσι, πρέσβης της Ιταλίας στην Ελλάδα, στα απομνημονεύματά του:  ...υπεκλίθη με βαθύτατο σεβασμό προ του υπερηφάνου γέροντος, ο οποίος δεν  εδίστασε ουδέ  επί  στιγμήν να επιλέξει για την πατρίδα του την οδό της θυσίας αντί της ατιμώσεως… και ανεχώρησε.

Τώρα

Διγλωσσία, υποκρισία και σκηνοθεσία από τον κ. Μητσοτάκη, όπου άλλα συμφωνεί εκτός Ελλάδος και άλλα ανακοινώνει εντός, παραποιώντας τα γεγονότα, συνεπικουρούμενος από τα διατεταγμένα Μ.Μ.Ε., που παρουσιάζουν με τρόπο εφησυχαστικό και επιπόλαιο την κατάσταση, τους  αυλικούς και ανασφαλείς καθηγητές και τα Golden Boys της διορισμένης πολιτικής.

8) Τότε 

‘Ουδείς ¨Έλλην καθίσταται πλουσιότερος εκ του πολέμου’

Νόμος με ένα άρθρο που ψηφίστηκε αμέσως στο πρώτο Υπουργικό Συμβούλιο, στις 28 Οκτωβρίου 1940, από τον Μεταξά και τους υπουργούς.

Τώρα

Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια καθορίζεται από αυτούς ‘που μπαίνουν πάμφτωχοι και βγαίνουν πάμπλουτοι’, αποκλείοντας εκ των προτέρων με κάθε τρόπο τους μη ελεγχόμενους και τους πατριώτες.

9) Τότε 

Η Ελλάδα δεν διαπραγματεύτηκε σε τίποτε από αυτά που ζήταγε η Ιταλία η οποία ήταν υπερδύναμη της εποχής της.

Τώρα

Ο κ. Μητσοτάκης, Πρωθυπουργός της Ελλάδος, διαπραγματεύεται κατά τρόπο κρυφό, μυστικό και προσωπικό για το τι θα παραχωρήσει από την κυριαρχία της χώρας στην Τουρκία.

10) Τότε 

Γενναίος ήταν αυτός που αγωνίστηκε ανιδιοτελώς για την πατρίδα του, για την προάσπιση της κυριαρχίας της, για το «πάτριο έδαφος» και για την προαγωγή των εθνικών δικαίων.

Τώρα

Γενναίος κατά τον κ. Γεραπετρίτη, Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος, είναι ο υποχωρών, ο ρίπτων την ασπίδα του «ρίψασπις», ο μη αγωνιζόμενος για τα ιστορικά δίκαια της πατρίδος μας έναντι της αναθεωρητικής Τουρκίας, η οποία αλωνίζει στα ελληνικά εδάφη και στις ελληνικές θάλασσες χωρίς αντίδραση. 

11) Τότε 

Ο ελληνικό λαός ενωμένος επέλεξε την ελευθερία και όχι την υποδούλωση στον Ιταλό εχθρό και κατακτητή, επέλεξε τον πόλεμο και όχι τον ενδοτισμό, επέλεξε τη δικαιοσύνη της πατρώας γης και όχι την προσκύνηση,  υπακούοντας στις προγονικές αξίες της ελευθερίας, δικαιοσύνης, ισότητας και προκοπής. Με αυτές τις αρχές επιτεύχθηκε το όχι στην υποδούλωση και η μεγάλη νίκη κατά του φασισμού

Τώρα

Σήμερα μετά από επτά χρόνια διακυβέρνησης του κ. Μητσοτάκη, σκάνδαλα, ψεύδη, διαφθορά χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγματικότητα. Η κυβέρνηση με ένα πέπλο προπαγάνδας που έχει απλώσει σε ολόκληρη τη χώρα προσπαθεί να μεταμορφώσει:

• Την ανικανότητα σε επιτελική δράση
• Το μαύρο σε άσπρο
• Τον ενδοτισμό σε τακτική κίνηση
• Την παραχώρηση σε επιτυχία
• Την παράδοση σε νίκη

Η ιστορία βέβαια δεν αντιγράφεται. Δημιουργείται με νέους όρους, σε νέο περιβάλλον και με νέα πεπρωμένα.

Για μας τα νέα πεπρωμένα είναι τα ίδια με αυτά του Ελληνικού Λαού του 1940. Το νόημα της θυσίας των Ηρώων είναι πάντα επίκαιρο και διαχρονικό. Οφείλουμε να υπακούσουμε στη μοίρα των Γενναίων, να δώσουμε ματωμένα πειστήρια του πάθους μας για Ελευθερία και Ανεξαρτησία, αναζωπυρώνοντας το εθνικό φρόνημα του Έπους του ’40 και διαγράφοντας οριστικά και αμετάκλητα τα περί «μειοδοσίας» του κ. Γεραπετρίτη.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου (Ξενάγηση στο Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Κορινθίας)

Εικ.1 Φωτογραφία Βασιλικής από αέρος. Πηγή: visitcorinth.gr/αρχαίο-λιμάνι-λεχαίου/

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κορινθίας, σε συνεργασία με την Ν.Ε. του Τ.Ε.Ε. Κορινθίας, διοργάνωσε το Σάββατο 4 Οκτωβρίου 2025 ξενάγηση από τον Δρ. Απόστολο Ε. Παπαφωτίου στο χώρο της Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου, με στόχο τη διαχρονική γνώση του μνημείου και την κατανόηση της κατασκευής και τον τρόπο λειτουργίας αυτού, ενταγμένο στο γενικότερο χώρο του αρχαίου λιμένα και σε συνδυασμό με αυτόν.

Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη είναι, μέχρι σήμερα, η  μεγαλύτερη στη Μεσογειακή Λεκάνη και αποτελεί το καλλίστευμα της Παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής του 6^ου μ.Χ. αιώνα. Οι διαστάσεις της και η αρχιτεκτονική της συγκρίνονται με τις αυτές των μεγάλων βασιλικών της Ρώμης, με διπλές επιδράσεις και από τις δύο πρωτεύουσες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την Πρεσβυτέρα Ρώμη και τη Νέα Ρώμη - Κωνσταντινούπολη.  

Εικ.2 Φωτογραφία Βασιλικής από αέρος. Πηγή: Ξενικάκης Κώστας

Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις για τη σκοπιμότητα της κατασκευής της Βασιλικής, πέρα από το λειτουργικό χαρακτήρα της:

1.      Η βασιλική του Αγίου Λεωνίδη δεν κατασκευάσθηκε τυχαία στην περιοχή του αρχαίου λιμανιού. Κατά την άποψη του, αειμνήστου καθηγητή και ανασκαφέα της Βασιλικής, Πάλλα αντικατέστησε μικρότερο χριστιανικό Ιερό ή ναό που είχε κτισθεί κοντά στη θέση όπου ξεβράστηκαν τα σώματα του Αγίου και της γυναικείας συνοδείας του. Είναι πολλές και σαφείς οι αναφορές του καθηγητή Πάλλα για τη δεύτερη χρήση μελών χριστιανικού μνημείου προγενεστέρου της βασιλικής.

Ο κοινός εορτασμός της μνήμης του μαρτυρήσαντος αγίου και της συνοδείας του πιστοποιείται από το 411. Στην Κόρινθο θα τιμόταν και νωρίτερα. Είναι εύλογο πριν από τη βασιλική να είχε κατασκευασθεί μικρό μαρτύριο ή χριστιανικό μνημείο, για να πάρει η βασιλική τη θέση του αργότερα. Εάν τελικά η βασιλική αυτή ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Λεωνίδη, που είναι και το πιο πιθανό, αυτό δείχνει το υψηλό κύρος που απολάμβανε ο άγιος. Και τούτο διότι η μεγαλύτερη ίσως βασιλική της εποχής ή μία από τις μεγαλύτερες στη μεσογειακή λεκάνη, ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της αρχιτεκτονικής, αφιερώθηκε σε αυτόν. Γενικά η απόδοση τιμής στους μάρτυρες που ήταν χαρακτηριστικό των πρώτων αιώνων του χριστιανισμού, βοηθούσε στη διαμόρφωση της θρησκευτικής αντίληψης και μέσω αυτής στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των ναών.

Εικ.3: Προοπτικό Βασιλικής από νοτιοδυτικά. Πηγή: Απ. Παπαφωτίου

2.      Από τις αρχές του 5ου αιώνα η Κόρινθος βρισκόταν στο επίκεντρο του ανταγωνισμού μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινούπολης. Η μεν Ρώμη θεωρούσε ότι η πόλη ανήκε στη σφαίρα της δικαιοδοσίας του παπικού θρόνου, η δε Κωνσταντινούπολη ότι ανήκε στη σφαίρα της δικαιοδοσίας του εκεί Πατριαρχείου. Και οι δύο αποσκοπούσαν στην εκκλησιαστική προσάρτηση της Κορίνθου. Σε επιστολές που είχαν σταλεί από τους πάπες της Ρώμης προς τους αυτοκράτορες και τους πατριάρχες της Νέας Ρώμης περιέχονταν οξύτατα σχόλια για την αρμοδιότητα και δικαιοδοσία της Ρώμης στο Ιλλυρικό. Ήδη το Ακακιανό σχίσμα (484-519) είχε δημιουργήσει εντάσεις μεταξύ των δύο τμημάτων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι παπικές διεκδικήσεις στο Ανατολικό Ιλλυρικό ήταν από τα θέματα που προκαλούσαν συγκρούσεις. Κατά άλλη άποψη το Ανατολικό Ιλλυρικό είχε διαφυλάξει τη διοικητική του αυτονομία τόσο από τη Πρεσβυτέρα όσο και από τη Νέα Ρώμη, υπαγόταν δε στη χαλαρή εξαρχική δικαιοδοσία της Θεσσαλονίκης, την οποία ο αρχιεπίσκοπός ασκούσε με τη Μείζονα Σύνοδο και με την υποστήριξη της πολιτικής ηγεσίας και των δύο διοικήσεων του Ανατ. Ιλλυρικού, παρά την αντίδραση των μητροπολιτικών θρόνων της Κορίνθου (Αχαΐας), της Νικόπολης (Παλαιά Ήπειρος) και της Θεσσαλίας. Οι επίσκοποι του Ανατ. Ιλλυρικού, με επικεφαλής τον εκάστοτε αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, παίρνοντας θέση για το «Ενωτικό» του Ζήνωνα (482) ακολουθούσαν τουλάχιστον μέχρι το 511 τον θρόνο της Κωνστατινούπολης, και όχι της Ρώμης. Στο πλαίσιο της πολιτικής επηρεασμού μέσω επιγραφών με θεολογικό περιεχόμενο, που πρώτη φορά εμφανίζεται στην Κόρινθο, δυνάμεθα να θεωρήσουμε την επιγραφή, η οποία βρέθηκε στην οχύρωση του Εξαμιλίου τείχους, αφιερωμένη στον Βικτωρίνο, αξιωματούχο μηχανικό επικεφαλής της επισκευής του τείχους.

Εικ.4: Διάρθρωση Βασιλικής κατά το ύψος. Πηγή: Απ. Παπαφωτίου

Η επιγραφή έφερε τμήμα κειμένου του Συμβόλου Πίστεως που εισήχθη στη βυζαντινή Λειτουργία στις αρχές του 6ου αιώνα.

Ο Βικτωρίνος είναι γνωστός από επιγραφές που αφορούσαν ex novo κατασκευές στη Μοισία, στη Σκυθία, στη Θράκη, επίσης από επισκευές τειχών στη Βύλλιδα της Επαρχίας της Νέας Ηπείρου, σημερινό Byllis της Αλβανίας. Ήταν συνεχής η προσπάθεια την οποία κατέβαλλε η Κωνσταντινούπολη να επηρεάζει, με διάφορα μέσα, τα πολιτικά και εκκλησιαστικά πράγματα της Επαρχίας Αχαΐας και της Κορίνθου. Η αυτοκρατορική οικονομική αρωγή και οι πολυποίκιλες συνδρομές για την ανέγερση της βασιλικής και ίσως και άλλων εντάσσονται σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο.

Ήταν σύνηθες η αυτοκρατορική χορηγία να μην περιοριζόταν μόνο στην προμήθεια των υλικών και των σχεδίων, αλλά η οικοδομική υπηρεσία του Αυτοκράτορα ανελάμβανε την υψηλή εποπτεία και επίβλεψη του έργου με μηχανικούς και τεχνίτες που είχαν σταλεί στους τόπους κατασκευής.

3.      Ακόμα, η αυτοκρατορική χορηγία ίσως πρέπει να συνδυασθεί με την επιθυμία της Εκκλησίας της Κορίνθου να συναγωνισθεί με τη βασιλική του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, με την πρόθεση ο Άγιος Λεωνίδης να γίνει εφάμιλλος του Αγίου Δημητρίου, και με τελικό στόχο την υπαγωγή της στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Εικ.5: Ξενάγηση 04/10/2025. Πηγή: Απ. Παπαφωτίου

4.      Ίδια άποψη δύναται να διατυπωθεί λόγω μεγέθους και για την προτεινόμενη βασιλική του Πάλλα με ορθογώνιο ή οκταγωνικής μορφής μαρτύριο ή βαπτιστήριο στη θέση Αμφιθέατρο του Κρανείου που έχει προκύψει από τη γεωφυσική έρευνα της Αμερικανικής Σχολής, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει ανασκαφεί. Η άρση του Ακακιανού σχίσματος το 519 υλοποιήθηκε από την κοινή επιθυμία των θρόνων της Ρώμης και Κωνσταντινούπολης και θεμελιώθηκε τόσο στην κατάργηση του «Ενωτικού», όσο και στην αποδοχή και επιβολή της Δ΄ Οικουμενικής συνόδου (451 μ.Χ.) ως της μόνης αποδεκτής βάσης για την εκκλησιαστική ενότητα.

Αυτή η περίοδος ειρήνης και αποκατάστασης της ενότητας θα μπορούσε να είχε σφραγισθεί και υλοποιηθεί με την κατασκευή της βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη, ως έκφραση κοινής θεολογικής σύγκλισης μεταξύ των δύο κρεισσόνων πατριαρχικών θρόνων (Sanctae Sedis, Κωνσταντινούπολης) και της Ιουστινιάνειας ενωτικής πολιτικής προς κάθε κατεύθυνση.

Εικ.6: Ξενάγηση 04/10/2025. Πηγή: Ιωάννης Κατσιαβός

Το έργο αποκατάστασης και ανάπλασης στον χώρο της βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη στο Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ από τον πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρο Τατούλη με τον τίτλο “ΑΝΑΠΛΑΣΗ – ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ Α) ΜΑΡΤΥΡΑ ΛΕΩΝΙΔΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΛΕΧΑΙΟΥ, Β) ΚΡΑΝΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΚΡΑΝΕΙΟ» ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ” (προϋπολογισμός ένταξης 550.000,00 €) και οι προβλεπόμενες εργασίες έχουν ολοκληρωθεί. Το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της πολιτιστικής αναγέννησης της Πελοποννήσου από τον πρώην Περιφερειάρχη κ. Πέτρο Τατούλη με συνολικό προϋπολογισμό έργων περίπου 70.000.000,00 € για την Πελοπόννησο, εκ των οποίων για την Κορινθία περισσότερα από 7.000.000,00 €.

Εικ.7: Προοπτικό τμήματος λιμένα από ανατολικά. Πηγή: Lechaion Harbour Project, Επεξεργασία Απ. Παπαφωτίου

Οι δύο επόμενες Περιφερειακές Αρχές, μετά από αυτήν του κ. Πέτρου Τατούλη δεν ενδιαφέρθηκαν καθόλου για τη Βασιλική του Αγίου Λεωνίδη και για το Αρχαίο Λιμάνι Λεχαίου, ούτε στην ολοκλήρωση του σχεδίου που υπήρχε για την προβολή και αξιοποίηση του χώρου και την ασφαλή προσπέλαση σε αυτόν. Το μνημείο και ο χώρος απαιτούν συντηρήσεις οι οποίες δεν καλύπτονται από τις φιλότιμες και συνεχείς προσπάθειες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας και απαιτούν τη δραστηριοποίηση της Περιφερειακής Αρχής να εφαρμόσει τα αναγκαία για τη διατήρηση του.

Υ.Γ. Θερμές ευχαριστίες στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας για τη βοήθεια και τη διευκόλυνση της ξενάγησης.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

The Early Christian Basilica of Saint Leonidis at the Port of Ancient Corinth

The basilica of Saint Leonidis is a large rectangular building divided by two colonnades into three aisles. To the east, in front of the apse, runs a tripartite transept which makes the church wider at this end and gives the shape of a long and narrow cross to the plan. It also has esonarthex, exonarthex, atrium and central ambo (pulp it).

A huge vaulted semicircular apse pierced with multiple windows dominated the east end. The nave and its aisle have a separate timber roof. The basilica is one of the largest in the Mediterranean Sea. The total length from outer atrium to apse is 180 m., the width in the transept is 58 m. The length becomes 225 m. including the east yard. The outer atrium is rectangular with porticos lining at each side, and the inner is hemicycle. The inner atrium also has a large fountain of particular note, and an extensive baptistery is attached to the north aisle. Several rooms with apsidal dining rooms south of the inner atrium likely represent the Bishop’s quarters.

The nave is divided from the aisles by the high stylobate of the colonnade, and by screens between the columns. There was intent to separate the congregation in the aisles from activity in the nave. This takes place in all of the basilicas in Corinth and a great number of many others found in Greece.

There were galleries above the aisles and the narthex. They were accessed by stairways outside the basilica immediately to the north and south of the inner atrium.

The columns are monolithic and unfluted as is usual in Byzantine architecture, with Corinthian capitals decorated with two rows of acanthus leaves, perforated to resemble lace in the Theodosian manner. These capitals appear to be original products of imperial workshops which supplied the Studios Basilica in Constantinople (453/4), the Acheiropoeitos Basilica in Thessaloniki and Basilica B at Philippi, and which were widely imitated in the early 6th century by local stonecutters too.

The last part of the capital is an abacus with volutes at each corner and above this a trapezoid impost block with the larger surface on the upper side where the arches rest. The columns stand on an Ionic base consisting of an upper and lower torus, separated by a scotia. The bases were standing on a stylobate.

The columns of the galleries are similar but smaller than the ground floor. They have Ionic capitals. Their workmanship is careless in comparison with the superb craftsmanship of the capitals of the lower columns. It is also important to note that the sculptures of the Basilica are a complete collection of sculptures made for the specific church.

The basilica is constructed of rubble and cement in a manner like the baths and other constructions in Corinth. The most characteristic wall construction in buildings was formed by alternating bands of brick and stone, following the example of opus mixtum (Late Roman system). Almost squared stone faced both the inner and outer surface of the wall and mortared rubble filled the space between the facings.

The bricks would normally form a leveling course, extending through the thickness of the wall and binding the two faces together. In a standard pattern of repetition there are five course of stone with total height 80 cm. and three courses of brick with a heigh of about 20 cm. The bricks measure 2-3 cm. thick and are laid close together. The mortar which joints them measure 1-2 cm. thick.

Fish have been carved to the grouting inside and out, even on places which were intended to be covered. The floors were paved with “opus sectile” panels and the lower walls were clad with marble revetment. The outer walls were reinforced with seven buttresses.

Along the side of walls of the aisles there were pilasters, some of which still preserve molded marble revetments of Proconesian marble. The pilaster seems to have carried arches attached to the side wall, similar to the system used in Roman bath at Isthmia. They probably also supported beams between the side walls, on which a flat ceiling was resting.

It is important to note that the structure of the Basilica was not built piecemeal according to the needs of the time, but was planned as a whole and executed in a reasonably brief time span.

The complex of the Basilica was incorporated into the harbor. It is interesting to note that the church is placed close to a former Roman bath. A location that may have been chosen due to the presence of water pipes, which could be reused both for the baptizing and for cleansing act before entering the church. The architectural synthesis of the Basilica is based on an axe. This is not exactly in the direction E-W, but is almost 13.5° to the North.

The uniform order of columns, capitals and screens, is of Proconnesian marble and therefore appears as indeed the whole church may have been an imperial donation.

It has been suggested that the basilica was dedicated to Saint Leonidis and his companions, the seven virgins who mourned his death and were themselves executed by drowning when the corpse of Leonidis was dumped off the coast of Lechaion.

Pallas has suggested that the baptistery was originally a martyrium erected near the spot where the eight bodies miraculously washed ashore. Despite this connection the basilica was not a cemetery church, for there are only four graves associated with it.

One of them, a brick-built cist against the exterior of the apse, is that of the Presbyter Thomas. The form of the grave and its content indicate that he died towards the end of the sixth century.

Dr. Apostolos E. Papafotiou

Civil Engineer N.T.U.A.

Economist N.K.U.A.