Αφορμή για το δημοσίευμα αυτό, δόθηκε από μία ηχηρή αναφορά του λόγου του καθηγητού κου Δημητρίου Παπανικολάου, στην Καλαμάτα στις 15 Σεπτεμβρίου 2011. Αφορούσε δε τον Σεισμό της Σπάρτης το 464/463 π.Χ. Αναφορά η οποία παρουσιάστηκε στις εφημερίδες κατά τρόπο υπερβολικό, δίνοντας εκτός μέτρου εντυπώσεις και αφήνοντας περιθώρια επέκτασης στον καθένα για σενάρια μελλοντικών σεισμικών καταστροφών.
Είναι λοιπόν απαραίτητη η κατάθεση μερικών στοιχείων των ιστορικών Σεισμών που έπληξαν την Σπάρτη και η έρευνα τους. Τα μακροσκοπικά αποτελέσματα που αναφέρονται πρέπει να εξετασθούν με ιδιαίτερη προσοχή και με ερευνητική διάθεση. Ακόμα πρέπει να λαμβάνεται υπ’όψιν το ύφος των συγγραφέων και το νοηματικό φορτίο των λέξεων της εποχής τους.
Οι Σεισμοί έπαιξαν κύριο ρόλο στη διαμόρφωση της Ιστορίας της Σπάρτης.
I. Ο πρώτος γνωστός ιστορικός σεισμός πού έπληξε την Σπάρτη συνέβη περίπου το 550 π.Χ., με καταστροφές σπιτιών και κατολισθήσεις μεγάλων τεμάχων του Ταϋγέτου στην πόλη. Εκτιμήθηκαν τα χαρακτηριστικά του σε μέγεθος 7,0R και ένταση IX (Mercalli).
Για τον σεισμό αυτό έχουμε την πρώτη γνωστή πρόβλεψη Σεισμού παγκοσμίως. Αυτή αναφέρεται στο έργο του Κικέρωνα «Περί Μαντικής» “De divinatione”. Το ανωτέρω βιβλίο του Κικέρωνα αποτελεί την κύρια πηγή πληροφοριών.
Υπάρχουν ακόμα και δευτερεύουσες πηγές, στις οποίες αναφέρεται το γεγονός αυτό. Αυτές είναι ο Στράβων (8.57) και ο Πλίνιος στη Φυσική Ιστορία Ν.Η. 2.191.
Το κείμενο σε ελεύθερη μετάφραση είναι:
«Οι γιατροί, οι καπετάνιοι των πλοίων ακόμα και οι αγρότες πολλές φορές έχουν παραισθήσεις, αλλά εγώ δεν θα τις θεωρούσα «προφητική ικανότητα», ούτε εκείνη την προαίσθηση του φυσικού φιλοσόφου Αναξίμανδρου, χάρη στην οποία οι Σπαρτιάτες ειδοποιήθηκαν εγκαίρως να εγκαταλείψουν την πόλη και τα σπίτια τους και να περάσουν τη νύχτα στην ύπαιθρο, διότι επρόκειτο να συμβεί σεισμός, οπότε και γκρεμίστηκε ολόκληρη η πόλη τους και συγχρόνως η κορυφή του βουνού Ταϋγέτου, αποκολλήθηκε σε σχήμα καταρτιού πλοίου».
Έκανε μεγάλη εντύπωση η πρόβλεψη αυτή και παρέμεινε ως παράδοση όταν έγραψε γι’αυτή ο Κικέρων, μετά περίπου 6 αιώνες.
Ο φιλόσοφος Αναξίμανδρος ήταν συνδεδεμένος με την Σπάρτη, την επισκέφθηκε τουλάχιστον δύο (2) φορές. Είχε κληθεί δε για την κατασκευή στην πόλη ενός Ηλιακού ρολογιού.
Έτσι σώθηκε ο πληθυσμός της Σπάρτης στο σεισμό το 550 π.Χ..
II. Δεν συνέβη το ίδιο μερικές δεκαετίες αργότερα όπου ισχυρός σεισμός έπληξε την Σπάρτη και προξένησε μεγάλες καταστροφές, αναρίθμητα θύματα, κατολισθήσεις ,καθιζήσεις και κατακριμνήσεις.
Συνέβη στο διάστημα 469-464 π.Χ.. Υπάρχουν αρκετές αναφορές σε ιστορικούς της αρχαιότητας.
Κύριες πηγές είναι:
i. O Θουκυδίδης 1.101.1-2,1.128.1,2.27.2
ii. Ο Διόδωρος 1163.1-4,15.66-4
iii. Ο Πλούταρχος – Κίμων 16.4-5
iv. Ο Πλούταρχος – Λυκούργος 28.11-2
Δευτερεύουσες πηγές:
i. Παυσανίας 4.24.5-6
ii. Αριστοφάνης, Λυσιστράτη 1142,1144
iii. Αιλιανός VH 6.7
Αναφέρεται ότι όλα, πλην 5, σπίτια, κατέρρευσαν και περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι καταπλακώθηκαν στα ερείπια και φονεύθησαν. Άμεση συνέπεια των σεισμών ήταν ο κοινός πόλεμος Ειλώτων και Μεσσήνιων κατά των Σπαρτιατών.
Η αναφορά του Πλούταρχου συνδέει την κατακρήμνιση τμήματος του Ταϋγέτου με τον Σεισμό το 550 π.Χ. σαν ένα από τους πολλούς σεισμούς πού έχουν συμβεί νωρίτερα.
Ο Σεισμός για την Σπάρτη ήταν τεράστιο χτύπημα. Ήταν μεγέθους 7 Richter και έντασης xi της κλίμακας Mercalli. Υπήρξε καταστροφή των περιουσιών των κατοίκων και εκτιμάται ότι ο μισός πληθυσμός της Σπάρτης φονεύθηκε.
Για την αποδοχή του μεγάλου αριθμού των φονευθέντων πρέπει να ληφθεί υπ’όψιν, ότι η Σπάρτη δεν ήταν μία τυπική Ελληνική Πόλη με οχυρώσεις, πυκνές κατοικίες και δημόσια κτίρια. Αντιθέτως ήταν απλωμένη πόλη, αποτελούμενη από 4 κυρίους οικισμούς, με κενές εκτάσεις μεταξύ τους. Ακόμα δεν υπήρχαν ψηλά κτίρια διότι υπήρχαν αυστηροί νόμοι, οι οποίοι δεν επέτρεπαν τη χρήση άλλων εργαλείων εκτός από τσεκούρια στην κατασκευή των οροφών των κτιρίων.
Έτσι ενδέχεται ο αριθμός των 20.000 φονευθέντων να είναι αναχρονισμός και να περιέχει απώλειες και άλλων σεισμών, άλλων εποχών.
Η χρονολόγηση των Σεισμών δεν είναι ακριβής, μια και οι αρχαίες πηγές δεν συμφωνούν σ’αυτό το θέμα.
Ο Θουκυδίδης δίνει ως έτος το 465/4 ή το 464/3, ο Διόδωρος το 469/8, ο Πλούταρχος 466/5 και ο Παυσανίας το 464/3. Πάντως ενδέχεται να έχουμε μία ακολουθία Σεισμών, η οποία άρχισε το 469/8 και ολοκληρώθηκε το 464/3. Πρόσφατες εργασίες (1991) εδάφους και δορυφορικές παρατηρήσεις έχουν προσδιορίσει ένα ρήγμα μήκους 20χιλ. ανατολικά της αρχαίας πόλεως.
III. Ο Σεισμός του χειμώνα 413-412π.Χ. αναφέρεται από αρκετούς ιστορικούς. Τα χαρακτηριστικά του εκτιμήθηκαν σε μέγεθος 6,8R και ένταση VIII.
Κύριες πηγές είναι:
· Ο Θουκυδίδης 8.6.5.
· Ο Ξενοφών στα Ελληνικά 3.3.2.
· Ο Πλούταρχος στον Αγησίλαο 3.9
Ο Σεισμός αυτός αναφέρεται κυρίως διότι είναι συνδεδεμένος με ιστορίες και ιστορικά γεγονότα όπως π.χ. η εκστρατεία των Σπαρτιατών να ενισχύσουν τους Χιώτες στην επανάσταση τους κατά των Αθηναίων, και με άλλες ιστορίες, οι οποίες αφορούν άρχοντες της εποχής.
Οι εκτιμήσεις του μεγέθους και της εντάσεως των ανωτέρω Σεισμών γίνεται μακροσκοπικώς, άρα ακολουθούν τυχόν υπερβολές των συγγραφέων.
Ακόμα οι συγγραφείς, συνήθως, συνδέουν αυτούς με ιστορικά γεγονότα, τα οποία ανάλογα, τη σημασία τους αυξάνουν ή μειώνουν τα σεισμικά αποτελέσματα.
Έτσι η ιστορική Σεισμολογία είναι απαραίτητη για την κατανόηση όχι μόνο της Σεισμικής ιστορίας της περιοχής αλλά και στη γενικότερη ιστορία της Σπάρτης.
Πάντως τα στατιστικά συμπεράσματα σε χρονικές περιόδους εμφανίσεως σεισμικών γεγονότων πρέπει πάντοτε να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό.
Όσον αφορά τις σύγχρονες κατασκευές, αυτές ακολουθώντας τους αντισεισμικούς κανονισμούς, στους οποίους είναι ενσωματωμένη η χρονική εξέλιξη του φαινομένου, προσφέρουν την μέγιστη, ανθρωπίνως, δυνατότητα αποφυγής κατάρρευσης του δομήματος και ανθρώπινης απώλειας εφ’όσον τηρηθούν.
Δεν χρειάζεται λοιπόν πανικός, αλλά εφαρμογή των διατάξεων και των κανόνων του αντισεισμικού κανονισμού και της σωστής δόμησης. Περισσότερο δε σεβασμό από όλες τις μεριές, στην ανθρώπινη ζωή και στο φυσικό περιβάλλον.
Ο ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΦΩΤΙΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου