Ο ηλεκτροφωτισμός του ναού Απόλλωνος στην Αρχαία Κόρινθο. «Ex korinthum lux»

Ο ηλεκτροφωτισμός του ναού Απόλλωνος στην Αρχαία Κόρινθο, τον Ιανουάριο του 2013, βοήθησε στην ανάδειξη του μνημείου, προεκτείνοντας αυτή, και τη νύχτα. Φωτισμός σωστά σχεδιασμένος, ο οποίος προβάλλει το μνημείο χωρίς να του επιβάλλεται. Προβάλλει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά δομής αυτού. Συγχρόνως όμως δημιουργεί σκέψεις και προβληματισμούς για το μνημείο αυτό. Ένας ναός αφιερωμένος κατά πάσα πιθανότητα στον Απόλλωνα, έργο μνημειακής αρχιτεκτονικής, το οποίο αποδίδεται στον Περίανδρο, μια κατασκευή περίπου του 525 π.Χ. (υψόμετρο δαπέδου του ναού + 82,00μ., από το επίπεδο της θάλασσας).

Ο ναός αυτός αντικατέστησε το προηγούμενο, στην ίδια θέση. Και ο ναός αυτός, εποχής περίπου 675 π..Χ., είναι ιδιαίτερα σημαντικός μιας και αποτελεί τη πρώτη δημιουργία, της μνημειακής ελληνικής αρχιτεκτονικής, η οποία ξεκίνησε από την Κόρινθο. Η γνώση αυτή, του λεγόμενου «πρωτοναού» βασίστηκε στη μελέτη πάνω στα υπολείμματα από αρχιτεκτονικά μέλη δόμων, πλίνθων, κεραμιδιών, τα οποία είχαν τοποθετηθεί βορείως του νέου αρχαϊκού-δωρικού ναού πού επρόκειτο να κατασκευασθεί και απετέλεσαν το υπόβαθρο ενός πλαϊνού βορείου δρόμου.

Η γένεση της μνημειακής αρχιτεκτονικής έγινε στην Κόρινθο, πόλη συνδεδεμένη με τη θάλασσα και το εμπόριο. Εκεί λίγο νωρίτερα είχε κατασκευασθεί η πρώτη τριήρης, από τον κορίνθιο Αμεινοκλή. Η Κόρινθος εκείνη την εποχή ήταν το πρώτο οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδος. Η εύρεση στον λόφο του ναού, κάτω από το φυτικό χώμα, ενός τεραστίου ασβεστόλιθου, αρκετά μαλακού, πού να επεξεργάζεται με τα εργαλεία του μαραγκού και αρκετά ισχυρού πού να αντιστέκεται στις φορτίσεις και στις καιρικές συνθήκες, τους προμήθευσε τα κατάλληλα υλικά και τις αντίστοιχες πρακτικές για να οδηγηθούν σε σταθερούς αρχιτεκτονικούς τύπους.      

Η χρήση των κεραμικών προϊόντων για την κάλυψη της οροφής, ολοκλήρωσε την κατασκευή του πρώτου έργου μνημειακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Όλη αυτή η ιδέα την ανακατασκευής του πρωτοναού εφαρμόσθηκε και ολοκληρώθηκε στο πλαίσιο της πειραματικής αρχαιολογίας σε μια έκθεση, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Snite Museum του πανεπιστημίου της Notre Dame στο South Bend της Indiana, USA. Είχε τον τίτλο «Η γέννηση της Μνημειακής Αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, το πρόγραμμα της Κορίνθου».

Είχε την φροντίδα και την επιμέλεια του καθηγητού Robin Rhodes, του ομώνυμου πανεπιστημίου και των Ανασκαφών της Κορίνθου της Αμερικάνικης σχολής κλασικών σπουδών (ASCS). (The Corinth Project Exhibition: Prospectus).

Ο καθηγητής Robin Rhodes και η ομάδα του δημιούργησε μια διαδραστική διεπιστημονικά παρουσίαση της ανακατασκευής του πρωτοναού του 7^ου π.Χ. και των σταδίων της ανακατασκευής του.

Παρουσιάστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία στο Snite Museum, το 2007 και στη συνέχεια είναι προς μεταφορά σε άλλες πολιτείες της Αμερικής (USA). Είχα την τύχη, κατόπιν προσκλήσεως από το πανεπιστήμιο του Notre Dame, να επισκεφθώ την έκθεση αυτή και να διαπιστώσω την ουσιαστική και πρωτοποριακή δουλειά πού γίνεται εκεί, σε πολλούς τομείς. Σ’ αυτούς τους πρωτοναούς συναντάμε την πρώτη εφαρμογή αρχιτεκτονικών στοιχείων όπως την πώρινη κορνίζα και τα έγχρωμα κεραμίδια (δίχρωμα για το ναό της Κορίνθου).

Ο ναός ήταν ένα ορθογώνιο διαστάσεων 10x20μ. έως 10x30μ.. Οι τοίχοι αποτελούνταν στο κάτω μέρος από 3-5 στρώσεις από πώρινους δόμους και στη συνέχεια από ωμοπλίνθους ορθογώνιους ή τετράγωνης μορφής. Οι τοίχοι και στις δύο πλευρές καλύπτονταν από επίχρισμα , από το ίδιο υλικό του ωμοπλίνθου διαλυμένο στο νερό.

Αξιοσημείωτο για ολόκληρη την κατασκευή, ήταν ένα σύστημα ορθοστατών από κατακόρυφες ξύλινες τάβλες τοποθετημένες ανά τακτά διαστήματα στις έσω και έξω επιφάνειες της τοιχοδομής. Με ευφυή τρόπο στηριζόντουσαν αυτοί σε οριζόντιες στύλους στο άνω και κάτω μέρος της τοιχοποιίας. Έτσι δημιουργούταν μια περίσφιξη στην όλη κατασκευή, η οποία εξασφάλιζε μεγαλύτερες αντοχές και επιπλέον ικανότητα στην ανάληψη σεισμικών δυνάμεων. Επιτυγχάνονταν επίσης το ενιαίο της συμπεριφοράς  κατά μήκος και κατά πλάτος της τοιχοποιίας. Η ξύλινη στέγη  τετρακλινής, στηριζόταν στις τοιχοποιίες μέσω ξύλινων ή γύψινων δοκών και απετέλεσε μια πρωτοεμφανιζόμενη πρωτοτυπία του αρχιτεκτονικού πρωτοναού στην Κορινθία. Οι  ναοί αυτοί συναντώνται στις θέσεις όπου ανεγέρθησαν αργότερα οι δωρικοί ναοί, όπως της Κορίνθου, Ισθμού, Νεμέας. Εξέλιξη του ορθογώνιου πρωτοναού απετέλεσε, ο ναός της αρχαϊκής εποχής, δωρικού ρυθμού, δηλαδή ο φωτιζόμενος ναός. Το ορθογώνιο του πρωτοναού έγινε ο σηκός για το επόμενο ναό ο οποίος περιελάμβανε και μια σειρά κιόνων πέριξ αυτού.

Το αρχιτεκτόνημα μεταμορφώνεται μέσω του φωτισμού, σε ένα αντικείμενο με εκφραστική ζωή, η οποία γίνεται πιο προσιτή όχι μόνο στην όραση αλλά και στον θεατή, πού βλέπει το μνημείο. Αυτή η μετάδοση της χρονικής διάστασης του αρχιτεκτονικού χώρου συντελείται κυρίαρχα από το φυσικό φώς, στο ναό του Απόλλωνος, συντελείται και από το διακριτικό τεχνητό φωτισμό.

Ακόμα μέσω της μαγείας του φωτός και των σκιάσεων διακρίνεται η πλαστικότητα των όγκων, αναδεικνύει και δίνει ζωή στο χρώμα, φανερώνει τις μορφές σε μια ισορροπία φωτός και σκιάς πού κάνει το θεατή γαλήνιο.

Δεν είναι λοιπόν η αρχιτεκτονική μόνο ένα παιχνίδι μορφών που προσελκύει το μάτι, αλλά η καταγραφή της ιστορίας του τόπου. Στην περίπτωση μας, ο φωτισμός του μνημείου  αυτή την ιστορία την καταγράφει και την κάνει οικεία και προσιτή σ’ εμάς, μετά από 2.500 χρόνια και πλέον.

Η προβολή και η ανάδειξη ενός μνημείου και γενικότερα ενός τόπου είναι συνεχής στόχος και σκοπός της περιφέρειας Πελοποννήσου. Αυτή γίνεται μέσω δράσεων και επεμβάσεων, οι οποίες είναι συμβατές και ταιριάζουν στον τόπο, στον χρόνο και στο μνημείο. Μεταξύ δε αυτών και ο πολύ επιτυχημένος φωτισμός του ναού Απόλλωνος στην αρχαία Κόρινθο, πού αποτελεί πλέον στοιχείο του μνημείου.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Ε. ΠΑΠΑΦΩΤΙΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε.Μ.Π.

ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ