ΕΠΙ ΤΟΝ ΤΥΠΟΝ ΤΩΝ ΗΛΩΝ

Παρουσιάζοντας  την ποιητική συλλογή της κας. Παυλίνας Μπεχράκη θέλω να την ευχαριστήσω για την ιδιαίτερη τιμή που μου κάνει να είμαι και εγώ μεταξύ των εισηγητών του έργου της και την ευκαιρία πού μου δίνει  να μιλήσω για το γεμάτο, ιστορικές μνήμες και συγκινήσεις πολύπαθο και περήφανο νησί της Κύπρου και να αναφέρω πως η ίδια επιχείρησε να δώσει ποιητική γραφή στην ιστορία, κάτι πού είναι δύσκολο σε σχέση με συγκεκριμένους κανόνες της ποίησης. Ωστόσο ο λόγος της είναι περιγραφικός, έχει πυκνότητα, εικόνα, συγκίνηση, συναίσθημα και υπηρετεί τη διδακτική και την πολιτική ποίηση. Δεν είναι βέβαια στενάχωρα πολιτική ή στρατευμένη αναφέρεται όμως στη πολιτική περιπέτεια του νέου ελληνισμού και στις πολιτικές προεκτάσεις της.

Η ποιητική συλλογή «Επί τον τύπον των ήλων» αποτελεί κόσμημα για τη Νεοελληνική γραμματεία. Και είναι επίσης ευφυής ο τίτλος «Επί τον τύπον των ήλων», διότι καταδεικνύει την πρόθεση της ποιήτριας να μπει στην ουσία του ζητήματος, να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα άμεσα και δυνατά.

• Η Παυλίνα Μπεχράκη, χρόνια ολόκληρα τώρα, υπηρετεί τον πολιτισμό ως εικαστικός, δημιουργός, γκαλερίστας και συλλέκτρια, δοκιμάζει το γραπτό της λόγο επίσημα από το 2007 ακολουθώντας το δύσκολο δρόμο της ποίησης, κρατώντας πάντοτε το μέτρο και διαβαίνοντας τη θάλασσα της φθοράς και του χάους πού μας κυκλώνει σήμερα από παντού. Ψυχή τρυφερή, ευαίσθητη, δυνατή με αισθήματα φιλοπατρίας, αγάπης για τη ζωή και τον άνθρωπο, προβαίνει το 2013 στην έκδοση της 6^ης ποιητικής της συλλογής, αφιερωμένη στην πολύπαθη  και αγαπημένη μας Κύπρο, με τον τίτλο : «Επί τον τύπον των ήλων». Μία συλλογή πού αποτελεί έργο τέχνης με διπλή ταυτότητα, αφού δένει την ποιητική γραφή με την εικαστική. Η όλη επεξεργασία έχει έντονο εικαστικό χαρακτήρα. Μια ποιήτρια του χρώματος και μία ζωγράφος της ποίησης. Ο λόγος της απλός, χωρίς ρητορικούς πληθωρισμούς και κλασικισμούς, με ευθύτητα στις περιγραφές με πρωτότυπες και φωτεινές εικόνες, με κλιμακωτή διάρθρωση με σαφείς διάγραμμα μορφής, με πνοή και φωνή, με καθάρια γλώσσα.

Βρισκόμαστε εδώ ενώπιον μιας ποίησης άμεσης και ανοικτής πού καταγράφει με λόγια απλά τα τραγικά γεγονότα του ιστορικού δράματος.

Το εξώφυλλο κοσμεί ο χάρτης της Κύπρου του Μπερτέλι (Ξυλογραφία 1562). Στις προλογικές σελίδες εικονίζονται μορφές καταζητούμενων αγωνιστών (1954-1960), από την  έκδοση « Το αλφαβητάρι της Κύπρου» και ομολογία της έμπνευσης της ποιήτριας από ένα ζωγραφικό έργο, μουσειακής αξίας με αναφορά στην τραγωδία της Κύπρου, του Λουτρακιώτη εικαστικού Μπάμπη Αγγέλου, καθώς και φωτογραφία του σημείου πού έγινε η εισβολή του Αττίλα (1974), από το Πέντε Μίλι «ΚΕΡΥΝΕΙΑ». Στη συνέχεια 31 ποιήματα, διανθισμένα με εικόνες από χειρόγραφα, μοναστήρια, τοπία, τοιχογραφίες, ζωγραφικά έργα, μας δίνουν μια ιστορική καταγραφή γεγονότων, διατηρώντας μία ήσυχη, μελαγχολική αφηγηματική λιτότητα, παράλληλα με μία υπερήφανη, αγωνιστική, θρηνητική σιωπή. Λόγος δοκιμιακός, εναργής, καθαρός, χωρίς ασάφειες, πού πάλλεται από μικρές, λυρικές, διακριτικές εξάρσεις, από πατριωτικό και θρησκευτικό συναίσθημα.

«Τα χνάρια του Ελληνισμού μένουν άσβηστα», μας βεβαιώνει η ποιήτρια και ανατρέχει σε μνήμες άλλων καταστροφών από εχθρούς όπως Σμύρνη, Ίμβρο, Τένεδο. Οι ρίζες είναι τέτοιες που δε χάνονται (γλώσσα, αρχαίος πολιτισμός, θρησκεία, ψυχή Ελληνική). Η Κύπρος τώρα είναι σταυρωμένη, πενθεί μέσα από το θρήνο των ποιητών. Δεν παύει όμως να είναι «Ελλήνων γη». Επίθετα και χαρακτηρισμοί πού κοσμούν τα ποιήματα για την Κύπρο είναι πολλά: Είναι νήσος αρχαιότατη, ηλιόχαρη, αφροχαϊδεμένη, πορφυρογέννητη, θαλασσοχαϊδεμένη, πανέμορφη, πολύφερνη νύφη, παραδεισένια γη, γόνιμη μήτρα, θαυμαστών καρπών γεννήτρα. Είναι νήσος γλύκαινα, ευλογημένη, αγαπημένη, νησί της Αφροδίτης, Νήσος τρισεύγενη. Ρήγισσα, θαλασσοφίλητη.

Όλη αυτή την ομορφιά όμως, όπως φαίνεται την ζήλεψαν. Πολλοί θέλησαν να την κατακτήσουν: Άγγλοι, Άραβες, Βυζαντινοί, Λατίνοι, Τούρκοι……Την κούρσεψαν, την τυράννησαν…. Φρικτή εμπειρία απετέλεσαν οι σφαγές και οι διώξεις από το πέρασμα της Κύπρου στο Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, στους Ναΐτες ιππότες και τέλος στους Λουζινιανούς. Μόνο οι Έλληνες ρίζωσαν και τη λάτρεψαν. «Αρχαία γαρ Ελλήνων Πατρίς η Κύπρος».

Κι η Ιστορία κατέγραψε τα σημάδια του πόνου, πού μένουν ανεξίτηλα, άσβηστα…..Ποιά είναι αυτά τα σημάδια πού γράφτηκαν με το αίμα της Κύπρου;

Η ποιήτρια μας παρουσιάζει τη μοίρα της Κύπρου σαν ένα νόμισμα με δύο όψεις. Από τη μία η ευχή για όλα τα καλά πού έχει και από την άλλη η κατάρα με την περπατησιά των βαρβάρων. Σαράντα χρόνια τώρα η νήσος θρηνεί το αίμα των αθώων, των ηρώων, των μαρτύρων…. Τα σημάδια αρχίζουν από το Πέντε Μίλι, από εκεί που πάτησε πρώτα ο εχθρός και ξεχύθηκε στις πόλεις, τα χωριά, στις μάνες, στα παιδιά, στους άντρες, στις εκκλησιές… Εκεί όπου έστησε τρανή γιορτή και έσυρε το χορό ο πόνος και η φρίκη. Από κει πού σκορπίστηκε ολόγυρα ο φόβος, ο τρόμος, η τραγωδία. Τα σημάδια βρίσκονται στον πόνο και τη φρίκη της Λήδρας, της Λευκούσας, της Λευκωσίας, της Καλινίκις της Κερύνειας, πόλεις πού ποτίστηκαν από οργή και συμφορά. Για όλα τούτα μας ταξιδεύουν ποιητές, Έλληνες νομπελίστες, μικροί, μεγάλοι. Κανένας οίκτος, κανένα έλεος για την ευλογημένη Κύπρο. Τη νήσο με τους θρύλους και τους μύθους, με τους ήρωες, τους αγνούς, τους ποιητές, τους λόγιους και τους εχθρούς κατακτητές.

Η νήσος όμως ακολουθεί τα χνάρια του Διγενή πού έμειναν πάνω στο βουνό πού βύθισε το χέρι του για να κρατηθεί και το βουνό πέτρωσε από τότε και ονομάστηκε Πενταδάκτυλος. Στους θρύλους και τις ιστορίες αναφέρονται το Κάστρο της Ρήγαινας, η Εκκλησία του Αρχάγγελου, η εικόνα της Παναγίας του Κύκκου.

Αφύλαχτη από Θεούς κι αγίους έμεινε η νήσος. Μόνο οι ήρωες αγρυπνούσαν και θυσιάστηκαν για να την προστατέψουν. «Χαλάλι της πατρίδας μας το αίμα των παιδιών μας», θα μας πει σε άλλο ποίημα.

Θρήνος, θρήνος. Παντού θρήνος. Το αίμα σημάδι-σφραγίδα. Η βία σημάδι-ντροπή. Η ωραιότητα όμως, στεφάνι αιώνιο στης Λευκωσίας το πρόσωπο, μας λέει η ποιήτρια. Η θυσία σημάδι-ηρωισμός. Δυο νέα παλικάρια θυσιάστηκαν για μια ζωή απροσκύνητη.

 Τα σώματα του Ισαάκ και του Σολωμού αγκάλιασε η γενέθλια γη μπροστά στην υπέρτατη ανάγκη. Οι ψυχές τους όμως λεύτερες αγκάλιασαν την Πατρίδα.

Τα δάκρυα σημάδια-πόνος.

Ο ήχος της σιωπής των χιλιάδων φωνών πού χάθηκαν μετατρέπεται σε θρήνο. Ο ήχος της  νοσταλγίας μεταβάλλεται σε θρήνο. Ο ήχος του ρολογιού ηχεί σιωπή. Πάγωσε ο χρόνος. Κι ο ήχος της μνήμης συναντάει την προσμονή, καρτερεί το θαύμα και διατηρεί την ελπίδα για την αποκατάσταση του προδομένου λαού, για την επαναφορά της αδερφοσύνης, το διώξιμο του εχθρού.

Μήπως όμως είναι αυταπάτη;

Η ποιήτρια μας απαντά απλά με το ποίημα «Με τράπουλα σημαδεμένη»: Έτσι κάτω από το οβάλ τραπέζι των αποφάσεων» συνεχίζει η ποιήτρια να λέει, κλείνοντας την ποιητική της συλλογή με το στίχο: «……Καμώνονται πως αναζητούν λύση σε μια διπλωματία χωρίς ηθική, σε μια προκλητική Ανοχή, μα στην πραγματικότητα επιθυμούν διακαώς τη λήθη….».

Μα ο στόχος των ποιημάτων αυτών είναι η μνήμη όχι μόνο ως παρελθόν αλλά ως στόχος των ονείρων μας. Δεν πρέπει να θεωρήσουμε την εθνική συμφορά σαν αρχαία κατάρα που καταστρέφει όλα τα ανθρώπινα όνειρα, ούτε σαν μία ανοικτή πληγή που δεν κλείνει ποτέ, από το αλάτι που της ρίχνουν οι ενδιάμεσοι, οι «φίλοι» και οι μεσολαβητές. 

Αυτή είναι η Κύπρος. Η Κύπρος μας, η νήσος των Αγνών όπου αναρωτιέται ο Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος: «Γιατί τόσοι μνηστήρες θέλουνε να αποκτήσουν της θάλασσας τη θυγατέρα και καταφθάνουν από τόσο μακριά για να την κατακτήσουν». Και βρίσκει ο ίδιος την απάντηση: «Γιατί η χώρα εστίν ιγκλιτέρα πόρω της Ρωμανίας κατά βοράν».

«Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος» θα πει για την Κύπρο ο υμνωδός ποιητής, τονίζοντας την ωραιότητα της, τη μοναδικότητα της, την απόλυτη ομορφιά της.

Βλέπουμε λοιπόν πόσο επικίνδυνη είναι η ομορφιά. Αποδεικνύεται από στίχους του Γκαίτε στον Φάουστ: «Όποιος εχάρη μία φορά την ομορφιά, δεν τη μοιράζει, να τη σπάσει προτιμά». Και για να μην είμαστε καταστρεπτικοί λέει ο Γκαίτε, επίσης στον Φάουστ για την προστασία της: «Όποιος θέλει δική του την πιο όμορφη/ πρωτ’απ’όλα στ’άρματα πρέπει/να’χει το νου του με φρόνηση».

Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω την ποιήτρια κα. Παυλίνα Μπεχράκη την διακόνισσα της ομορφιάς, της τέχνης και του λόγου για το όλο έργο της. Συμμετέχει και αυτή στη μακρότερη ποιητική παράδοση πού είναι η ελληνική ποίηση, δημιουργώντας το ισχυρό υπόβαθρο και την σταθερή κρηπίδα, το θαλπερό λίκνο για νέα ποιητικά έργα πού πάντοτε μας επιφυλάσσει η ίδια με ευρηματικότητα και ανυποψίαστα ως αποτέλεσμα συνάντησης του ιδιαίτερου εσωτερικού της κόσμου με τα εξωτερικά ερεθίσματα και της λεκτικής ενσάρκωσης των πλούσιων συναισθημάτων που διαθέτει.   

                      Με εκτίμηση

Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Αντιπεριφερειάρχης Πελ/σου