Ξενάγηση σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Notre Dame, Indiana, U.S.A. στον Αρχαίο Δίολκο, Ποσειδωνία Κορίνθου

 

Στο πλαίσιο της γνωριμίας και της κατανόησης διαχρονικά του αρχαίου κόσμου της Κορινθίας με την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και τα πανεπιστήμια πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 24 Μαΐου 2023 ξενάγηση - ενημέρωση από τον Απόστολο Ε. Παπαφωτίου σε φοιτητές Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Notre Dame, Indiana, U.S.A. στο χώρο των εργασιών της προστασίας, αποκατάστασης και ανάδειξης του Αρχαίου Διόλκου στην Ποσειδωνία Κορίνθου. Η ξενάγηση εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα που αφορά του αρχαιολογικούς χώρους της Κορίνθου και της Πελοποννήσου γενικότερα και πραγματοποιείται κάθε χρόνο από τον καθηγητή Robin Rhodes και το Πανεπιστήμιο Notre Dame της Indiana.

Φοιτητές πολλών σχολών επισκέπτονται την Κορινθία, ξεναγούνται στους αρχαιολογικούς και ιστορικούς τόπους, γνωρίζουν την περιοχή, έρχονται σε επαφή με τη σημερινή κοινωνία και βιώνουν καταστάσεις και εμπειρίες του τόπου.

Ο καθηγητής Robin Rhodes, Αρχιτέκτων, Αρχαιολόγος, μέλος της Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών, λάτρης της Κορινθίας, είναι επί πολλές δεκαετίες μελετητής της Κορινθιακής Αρχιτεκτονικής. Η πρόταση του για την αναπαράσταση του "πρώτου" ναού (εποχής 8ου-7ου π.Χ. αιώνα) του Απόλλωνος (;;;), πριν από τον ναό του οποίου τα λείψανα των 7 κιόνων στέκονται  σήμερα επί τόπου, στον ομώνυμο λόφο, υπήρξε πρωτοποριακή και μεγάλου επιστημονικού ενδιαφέροντος. Παρουσιάστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία ως κύρια ιδέα στην έκθεση για την Πρωτοκορινθιακή Αρχιτεκτονική στο Μουσείο Snite του Notre Dame το πρώτο εξάμηνο του 2006.

Εντάχθηκαν τον Απρίλιο του 2019, με απόφαση του τότε Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρου Τατούλη στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Πελοπόννησος 2014 – 2020 κρίσιμα έργα πολιτισμικής, πολιτιστικής και επενδυτικής σημασίας για την Περιφερειακή Ενότητα Κορινθίας, συνολικού προϋπολογισμού 4,2 εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία προστέθηκαν στα πολύ σημαντικά έργα στον τομέα του Πολιτισμού που είτε είχαν ήδη ολοκληρωθεί, είτε εκτελούνταν ή βρίσκονταν σε εξέλιξη, συνολικού προϋπολογισμού περισσότερων από 7.000.000,00 €:

• ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΕΝΕΤΙΚΗΣ ΥΔΑΤΟΓΕΦΥΡΑΣ ΣΤΟΝ ΑΣΣΟ, ΔΗΜΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΩΝ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 420.000,00 €
• ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ-AΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΔΙΟΛΚΟΥ 3.010.300,00 €
• ΣΤΕΡΕΩΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣH ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΚΕΓΧΡΕΩΝ 719.800,00 €.

Οι εργασίες στον Δίολκο συνεχίζονται με πολύ καλό ρυθμό χάρις στην καλή συνεργασίας όλων των εμπλεκομένων φορέων. Δηλαδή της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας, της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, των Τεχνικών Υπηρεσιών της Π.Ε. Κορινθίας και του αναθέτοντος εργολάβου. Ιδιαίτερα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας και η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων με μεγάλο σεβασμό και καλή γνώση μελετούν και αποκαθιστούν το σημαντικό αυτό μνημείο.

Ο Δίολκος είναι ένα από τα μεγάλα έργα της αρχαιότητας στην Κορινθία (εποχής Περιάνδρου, 7^ου - 6^ου π.Χ. αιώνα), το οποίο συνδυάζεται άμεσα με τα αρχαία λιμάνια του Λεχαίου και των Κεγχρεών, αποτελώντας μια ενότητα κατασκευαστική, στρατιωτική, λειτουργική και οικονομική. Στην ουσία είναι ένας καλοφτιαγμένος δρόμος, πλάτους 4,00μ.-6,00μ., με δόμους κανονικού μεγέθους, ο ένας δίπλα στον άλλο, σε παράλληλες σειρές μεταξύ τους. Οι γραμμές των τροχών έχουν αποτυπωθεί και έχουν χαραχτεί σε απόσταση 1,50 μ. μεταξύ των (μεταξόνια απόσταση). Ο Δίολκος ακολουθεί το ανάγλυφο του εδάφους. Στο γνωστό τμήμα του, δεν παρατηρούνται τεχνητά έργα, ούτε και έντονες διαμορφώσεις του εδάφους με επιχώσεις ή χωματισμούς. Από την υπάρχουσα διαδρομή και την κατά μήκος κλίση του τμήματος αυτού – περίπου 1% – προκύπτει ότι κυρίαρχο και καθοριστικό στοιχείο για τη χάραξη είναι η κατά μήκος κλίση. Το συνολικό μήκος της γνωστής διαδρομής του Διόλκου είναι στα 1.100μ. Το μήκος τμήματος όπου γίνεται η επέμβαση είναι περίπου 180,0μ. Το συνολικό μήκος εκτιμάται στα 7.500μ.. Η κλίση των τμημάτων αυτών είναι 1-2,5%.

Σκοπός της κατασκευής του έργου είναι η μακροχρόνια προστασία της όδευσης του Αρχαίου Διόλκου έναντι της διάβρωσης της ακτής στην οποία βρίσκεται και ακολουθούν οι εργασίες συντήρησης των μελών, αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου.

Τα έργα προστασίας της όδευσης του Αρχαίου Διόλκου, τα οποία είτε βρίσκονται σε εξέλιξη είτε έχουν ολοκληρωθεί, περιλαμβάνουν τις εξής επεμβάσεις:

• Την εγκατάσταση και οργάνωση του εργοταξιακού χώρου έκτασης έξι (6) στρεμμάτων στη χερσαία περιοχή νοτιοδυτικά των προτεινόμενων λιμενικών έργων.
• Τον εντοπισμό, αλίευση από το βυθό και εναπόθεση, σε κατάλληλα διαμορφωμένες εγκαταστάσεις εντός του εργοταξιακού χώρου, των στοιχείων (μελών) του αρχαίου μνημείου που βρίσκονται μέσα στο θαλάσσιο χώρο.
• Την προστασία κατά την κατασκευή των διατηρημένων (χερσαίων) τμημάτων του μνημείου.
• Τα λιμενικά έργα προστασίας της στεριάς έναντι διάβρωσης με στόχο την ανάπλαση του υποβάθρου έδρασης του μνημείου.

Σύμφωνα με τη Μελέτη κατασκευάζεται ένα ανάχωμα παράλληλο προς τη διαδρομή του Διόλκου, σε μικρή απόσταση και σε τεθλασμένη διάταξη. Το ανάχωμα αποτελείται από προκατασκευασμένα κιβώτια από οπλισμένο σκυρόδεμα διαστάσεων 4,00μ. x 4,47μ. x 5,50μ.

Τα κιβώτια αυτά δε είναι πλήρη, αλλά έχουν ανοίγματα για την είσοδο και έξοδο του θαλασσινού νερού και την τοποθέτηση σκύρων εντός αυτών. Λιθοριπές με κεκλιμένα πρανή και στις δύο πλευρές του αναχώματος, ολοκληρώνουν την επέμβαση. Πραγματοποιούνται πολύπλοκες εργασίες, επιχώματα, εκσκαφές, κατασκευή τοιχίων, δαπέδων αλλά και επανεπιχώσεις, διαστρώσεις με γεωύφασμα, τοποθέτηση γεώσακων, κατασκευή οπλισμένου επιχώματος, προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο. Πρώτη εργασία της επέμβασης ήταν η ανέλκυση των βυθισμένων δόμων του Διόλκου, οι οποίοι συντηρούνται σε γειτονικό εργοτάξιο επιφανείας έξι στρεμμάτων. Στη λύση αυτή κατέληξαν οι μελετητές λόγω της γεωλογίας της περιοχής και συγκεκριμένα λόγω της διατομής του σκάμματος της Διώρυγας, η οποία είναι τραπεζοειδής διατομή και της οποίας το βάθος αρχίζει πολύ κοντά στον Δίολκο.

Ο Δίολκος αποτελεί κορυφαίο στοιχείο της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και ταυτοτικό στοιχείο της Κορίνθου. Αφού προστατευθεί και διασωθεί πρέπει να αναδειχθεί και να αξιοποιηθεί. Συγχρόνως, η ανάταξη του Διόλκου θα συνδυασθεί και με την αποκάλυψη του Αρχαίου Λιμένα του Λεχαίου και των Κεγχρεών ως μία ενότητα λειτουργική, οικονομική και χρονική καθόσον τα έργα αυτά ήταν μεγάλα έργα της ίδιας περιόδου, δημιουργώντας ένα συνδεδεμένο δίκτυο μνημείων στο χώρο και στο χρόνο.

Η ένταξη του έργου "Προστασία-Αποκατάσταση και Ανάδειξη Του Αρχαίου Διόλκου", είναι μια μεγάλη επιτυχία του πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρου Τατούλη, που ολοκλήρωσε τις πολλές και αδιάκοπες προσπάθειες που είχε κάνει και ως Υπουργός Πολιτισμού για τα έργα Πολιτισμού. Ειδικότερα τα έργα αυτά στην Πελοπόννησο ξεπέρασαν τα 70 εκατομμύρια ευρώ, τα οποία φέρουν την υπογραφή του κ. Πέτρου Τατούλη.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

 

 

THE DIOLKOS ON THE ISTHMUS  OF CORINTH

1. THE ISTHMUS

“The gods made gates to the luminous isle of Pelops”

(Bacchylides I, 13,14)

a) Introduction

The Isthmus of Corinth is the short, narrow bridge of dry land that links the Peloponnese with Mainland Greece. It is bounded on the West by the Oneian Hills with a height of 580m above sea-level, on the East by the Geraneian Mountains 1,435m high, on the NW by the Corinthian and on the SE by the Saronic Gulf. Its width reaches 6km, and its elevation is up to 80m above the sea.

The strategic and economic importance of the Isthmus was recognized very early. The Corinthians in Ancient times controlled trade to and from the Ionian and the Aegean Seas. It was the Cypaelid Dynasty which laid the grounds for Corinth’s wealth, and the city reached its highest point during the rule of the “tyrant” Periander (625-585BC).

From the commercial standpoint, Corinth was especially interested in the NW Greek world – the wider Mediterranean realm. Thus it established trading stations and colonies here. In the first great wave of its western expansion and investment it founded Corcyra (Kerkyra – Corfu) and Syracuse (734BC). This was after earlier stations had been established on the Ionian Sea and in Epeirus.

In a second phase, the Cypsaelids systematically colonized the regions of Aetolia, Akarnania, Epirus and the shores of the Adriatic Sea coast. Thus toward the end of the last quarter of the 7th century BC they founded colonies in pre-existing settlements. These included Molykreion and Chalkis on the two sides of Antirrion, Anaktorion (625BC), Sollion (620BC), Heracleia on the Ambracian Gulf (620BC), Leucas and Ambracia near Epirus and Epidamnus (626BC) on the coast of Illyria and Apollonia (588BC) on the lower reaches of the Aoos River. These colonies were the means and object of a well thought out, comprehensive geopolitical strategy on the part of Corinth. The colonies in Aetolo-acarnania and in Leucas were indispensable for controlling the sea routes to Italy. The colonies of Ambracia and Apollonia and Epidamnus insured safe communication by both land and sea with Illyria.

Thus Corinth in Archaic and Classical Greek times controlled, by means of its colonies, trade with Epeirus, Illyria and Magna Graecia (Greater Greece). The many goods it imported included grains, wood and its products, animal fodder and raw metals, while it exported metal, ceramic and other finished products. Such trade required permanent maintenance of both a strong fleet and large harbors. Periander’s rule (“tyranny”) in Corinth (625-585BC) was a time of highest achievement and wealth. It seems reasonable, therefore, to attribute to him the building of the harbor of Lechaeum, the Diolkos, and by extension the harbor of Kenchrae. And this was because the existence of the two harbors called for their linkage by the Diolkos, so as to insure the free and uninterrupted transport of ships and cargoes from one gulf to the other. These were great construction works for their time. They consequently required proper planning, competent organization and good execution. They also presupposed economic strength and technological skill.

Bibliography: "THE DIOLKOS ON THE ISTHMUS OF CORINTH" by Apostolos E. Papafotiou, Civil Engineer N.T.U.A. (National Technical University of Athens). Foreword by Theodosius P. Tasios, Prof. at N.T.U.A. (National Technical University of Athens).

Animation film "Diolkos for 1500 years": https://youtu.be/3GtE0kfWDuU

Dr. Apostolos E. Papafotiou

Civil Engineer N.T.U.A.

Economist N.K.U.A.