Α' Συνέδριο Παύλειων Σπουδών «Παύλος και Κόρινθος»

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Α’ Συνέδριο Παύλειων Σπουδών, που συνδιοργανώθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Κορίνθου και το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, με θέμα: «Παύλος και Κόρινθος», κατά το διήμερο 24-25 Σεπτεμβρίου 2023. Η θεματολογία του Συνεδρίου ήταν άκρως ενδιαφέρουσα με κύριο αντικείμενο τις δύο προς Κορινθίους Επιστολές. Κάτω από την σκιά του αγέρωχου Ακροκορίνθου, στο φιλόξενο συνεδριακό κέντρο «Ο Απόστολος Παύλος», σε μικρή απόσταση από το Βήμα του Γαλλίωνα, έγκριτοι καθηγητές παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους με ιδιαίτερο τρόπο προκαλώντας τον θαυμασμό των συμμετεχόντων και την έμπνευση για νέες αναζητήσεις και έρευνες. Η πνευματική Σύναξη έδωσε σε κάθε σύνεδρο την δυνατότητα να προβληματιστεί και να συνειδητοποιήσει ότι περπατάει στα χνάρια του Αποστόλου Παύλου και ότι ζει στην πόλη του Αγίου Παύλου.

Η κατανόηση του τεραστίου και διαχρονικού έργου του Παύλου και η σχέση και σύνδεση με την πόλη επιβάλλει τη γνώση της Κορίνθου ως κοινωνικό, εμπορικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό και φυσικό περιβάλλον.

Η επιλογή της Κορίνθου στις περιοδείες του Αποστόλου δεν ήταν τυχαία. Η Κόρινθος την εποχή του Παύλου ήταν η ανερχόμενη πρωτεύουσα, Μητρόπολη της Ελλάδας. Ήταν προσφιλής και ισχυρή αποικία των Ρωμαίων, εμπορική και στρατιωτική βάση, συνδεδεμένη με την αυτοκρατορική οικογένεια και έδρα του ρωμαίου Κυβερνήτη σε βαθμό Proconsul δηλαδή ανθύπατου (Προκόνσουλα) της Επαρχίας της Αχαΐας. Ακόμη, διέθετε Συναγωγή και μεγάλη κοινότητα Εβραίων. Είχε η Κόρινθος ως εμπορικό κέντρο και ως ρωμαϊκή κτήση όλες τις προϋποθέσεις για το έργο και την παραμονή του Παύλου. Ήταν μία ανοικτή κοινωνία με ανοικτή διάθεση στο καινούργιο, στην καινοτομία και στα νέα μηνύματα που ερχόντουσαν από όλα τα μέρη του γνωστού τότε κόσμου. Το κοινωνικό περιβάλλον της Εκκλησίας και το θρησκευτικό περιβάλλον της Κορίνθου, το οποίο περιείχε πολλές σημαντικές, μυστηριακές λατρείες ως αποτέλεσμα θρησκευτισμού συγκρητισμού που τελούνταν στη Κόρινθο την εποχή του Παύλου, ορίζουν το πλαίσιο της αλληλοεπίδρασης μεταξύ Παύλου και Κορινθίων.

Εικ.2 Α’ Συνέδριο Παύλειων Σπουδών «Παύλος και Κόρινθος». Πηγή: orthodoxianewsagency.gr

Η Κόρινθος μας παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουμε και να ανακαλύψουμε την αστική ζωή μιας ρωμαϊκής περιφερειακής πρωτεύουσας της Ελλάδας, μετά την επανίδρυση της ως ρωμαϊκή αποικία. Η Κόρινθος επανιδρύθηκε από τους Ρωμαίους για να παίξει κυρίαρχο ρόλο όχι μόνο στην πόλη και στην Πελοπόννησο, στην επαρχία της Αχαΐας αλλά σε όλη τη Μεσόγειο ως κοσμοπολίτικο εμπορικό κέντρο ελεγχόμενα από την αυτοκρατορική οικογένεια και με έντονο ρωμαϊκό χαρακτήρα. Στην Κόρινθο συναντιόνταν στο μικρόκοσμο της πόλεως σε σχέση με το γνωστό τότε μεγάλο κόσμο της Μεσογείου και οι τρεις πολιτισμοί ελληνικός, ρωμαϊκός και ιουδαϊκός. Ο τελευταίος αντιπροσωπευόταν βασικά από τον Ιουδαϊσμό της διασποράς. Μέσα σε αυτή την πολιτισμική κοινωνία έδρασε επί πολύ ο Παύλος. Δίδαξε το νόημα του Ευαγγελίου, το οποίο σε αυτό το κοσμοπολίτικο περιβάλλον  κυοφορήθηκε, κραταιώθηκε και οργανώθηκε η Εκκλησία.

Εικ.3 Α’ Συνέδριο Παύλειων Σπουδών «Παύλος και Κόρινθος». Πηγή: orthodoxianewsagency.gr

Γνωρίσματα της Κορινθιακής κοινωνίας ήταν η επίδειξη, η καλοζωία, ο ευδαιμονισμός, η τάση προς συγκρητισμό των θρησκειών, η σεξουαλική ελευθεριότητα και στα δύο φύλα, η δικομανία και άλλα. Ήταν συνεχής η αναζήτηση των κατοίκων της εποχής του Παύλου για κάτι το διαφορετικό, για απάντηση στα ερωτήματα που έθεταν για τη ζωή τους, για το θάνατο στο πλαίσιο της υπαρξιακής αγωνίας που τους διέκρινε. Έτσι κατέφευγαν για να λάβουν απαντήσεις στη Μαγεία, στην Αστρολογία, στη Μαντική, στη Φιλοσοφία που είχε αποκτήσει θρησκευτικό προσανατολισμό ή σε θρησκείες που συνήθως ερχόντουσαν από την Ανατολή ή είχαν επηρεαστεί από εκεί. Οι θεότητες που λατρευόντουσαν είχαν και τα αντίστοιχα ιερά και μεγάλους ναούς, στους οποίους προσφέρονταν θυσίες ή γινόντουσαν τελετές με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Η Μαγεία αντιπροσωπεύει ένα είδος λαϊκής θρησκευτικότητας με εξάρσεις που έφθαναν τα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας. Υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ θρησκείας και Μαγείας. Στη θρησκεία ο πιστός παρακαλεί τις θείες δυνάμεις για την εκπλήρωση των επιθυμιών του, ενώ στη μαγεία επιδιώκει δια του μάγου και μιας τεχνικής να κυριαρχήσει στη φύση και στους ανθρώπους και να καλύψει κυρίως καθημερινές και συναισθηματικές ανάγκες.

Εικ.4 Πίνακας που παρουσιάζει τη μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου, Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο, 1600-1601, Παρεκκλήσι Τσεράζι, Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο, Ρώμη. Πηγή: el.wikipedia.org

Η σύγκρουση και η διαφωνία που άρχισε στην Αθήνα μεταξύ του χριστιανισμού και της αρχαίας φιλοσοφίας, κατά την άποψη του, θα συνεχιζόταν και στην Κόρινθο. Παρόλα αυτά η παρουσία και η έλευση του Παύλου και η διαμονή του στην Κόρινθο ήταν ήρεμη χωρίς διωγμούς και φυλακίσεις, όπως αναφέρεται στις Πράξεις έρχεται σε αντίθεση με την εμπειρία που είχε από άλλες πόλεις που πήγε να κηρύξει το Ευαγγέλιο, όπου αντιμετώπισε διωγμούς, κίνδυνο φυλάκισης και λαθραία εγκατάλειψη της πόλεως (Πραξ.13,1). Ακόμα και στην Έφεσο όπου ο Απόστολος έμεινε δύο χρόνια (Πραξ.19,10) αναγκάστηκε σε φυγή από την πόλη λόγω της μανίας του Δήμου εναντίον του (Πραξ.201). Το αντίθετο συνέβη στην Κόρινθο. Παρέμεινε κατά την πρώτη επίσκεψη στην πόλη κατά την 2η περιοδεία του, ένα χρόνο και έξι μήνες, όπως αναφέρεται στις πράξεις (Πραξ.18,11).

Εικ.5 «Ο Άγιος Παύλος συγγράφει τις Επιστολές του», Valentin de Boulogne ή Nicolas Tournier, περ. 1620, Blaffer Foundation Collection, Houston. Πηγή: el.wikipedia.org

Η Κόρινθος αποτέλεσε τη βάση και την εστία για μεγάλο Ιεραποστολικό έργο σε άλλες περιοχές και λόγω του εξαιρετικού συγκοινωνιακού δικτύου που διέθετε. Θα δεχθούμε ότι πήγε σε όλη την Πελοπόννησο, στη Στερεά και αλλού. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά τη διάρκεια του ιεραποστολικού του έργου δεν παρενέβη η ρωμαϊκή εξουσία ούτε προκλήθηκε για να παρέμβει. Και οι δύο Επιστολές αναφέρονται στις ανάγκες και στα προβλήματα της Εκκλησίας της Κορίνθου, παρουσιάζουν όμως και κομμάτια της ζωής του, μιας ζωής ακούραστης σε δράση σε επιτυχίες, αποτυχίες, διωγμούς, φόβους, ανησυχίες, απογοητεύσεις. Τα προβλήματα που συνάντησε και αντιμετώπισε στη Κόρινθο, κατά τον Ιερό Χρυσόστομο, είχαν τη ρίζα τους στη φιλαρχία, στην αλαζονεία και στον εγωισμό. Τα προβλήματα αυτά δημιουργούσαν επικίνδυνες καταστάσεις για την ενότητα της Εκκλησίας, δημιουργούσαν αρχηγίσκους, αμφισβητούσαν θέματα της πίστεως και προκαλούσαν περιφρόνηση προς τους αδελφούς.

Εικ.6 Το Βήμα του Αποστόλου Παύλου στην Αρχαία Κόρινθο. Πηγή: corinth-museum.gr

Και οι δύο Επιστολές παρουσιάζουν πλούσιο Χριστολογικό υλικό. Ο Εσταυρωμένος Μεσσίας που είναι σκάνδαλο για τους Εβραίους και μωρία για τους Έλληνες είναι για τους πιστούς Σοφία και Δύναμη Θεού. Αναπτύσσει συγκροτημένη θεολογική άποψη σύμφωνα με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος για πολλά θέματα που εκφράζουν θεωρητικούς και ηθικούς προβληματισμούς και προτείνει λύσεις των προβλημάτων όταν ακόμη δεν είχαν γραφτεί τα Ευαγγελικά κείμενα. Συγχρόνως, ήταν και πρώτος θεολόγος της καθημερινής ζωής των πιστών. Στο γενικότερο περιβάλλον που είχε δημιουργηθεί στην Κόρινθο την εποχή του Παύλου πρέπει να ενταχθούν και τα ιστορικά και κοινωνιολογικά δεδομένα που δημιουργήθηκαν κατά την εδώ παραμονή του. Συγκεκριμένα το πρόβλημα των μερίδων των κομμάτων που είχαν χωρίσει τους χριστιανούς της Κορίνθου όπως προκύπτει από την Α’ Κορ. (1,10-17) σε συνδυασμό με την υπόλοιπη επιστολή και με τη Β’ επιστολή. Μέσα από αυτή τη διαίρεση προκύπτουν πολλά στοιχεία της πρώτης χριστιανικής κοινότητας της Κορίνθου. Παράλληλα η γλώσσα των κειμένων των Επιστολών δύναται να αποτελέσει το εργαλείο της Ερμηνείας αυτών καθόσον αναδύονται σκέψεις και βιώματα του συγγραφέα Παύλου που αποτυπώνονται στο λόγο. Ακόμη, παρουσιάζεται μέσα από τις Επιστολές του οι σχέσεις του αρχέγονου Χριστιανισμού με τον αρχαίο κόσμο. Και οι δύο Επιστολές έχουν σύνθετο χαρακτήρα. Πολλές εκφράσεις, που βρίσκονται σε μία από αυτές, ενισχύουν και επικουρούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται στην άλλη. Στη διάδοση του Ευαγγελίου «έως εσχάτου της γής» (Πραξ. 1,8) εντάσσεται η ίδρυση της Εκκλησίας της Κορίνθου η οποία με την οργάνωση του Παύλου γίνονται τα «πάντα ευσχήμως και κατά τάξιν» (Α΄ Κορ. 14,40).

Εικ.7 Ο Απόστολος Παύλος. Τόπος: Mονή Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος, Καλλιτέχνης: Θεοφάνης ο Kρής. Πηγή: el.wikipedia.org

Οι δύο προς Κορινθίους περίφημες Επιστολές έχουν καταστήσει την Κόρινθο γνωστή σε όλους τους Χριστιανούς του πλανήτη μας.

Ο πολύτιμος θησαυρός που μας έδωσε ο Κύριος και ο Απόστολος Παύλος αποτελεί τεράστια ευθύνη για μας τους Κορίνθιους και επιβάλλεται να τον διαχειριστούμε και να τον αξιοποιήσουμε «εν πνεύματι και αληθεία», σύμφωνα με την παράδοση μας. Προς αυτή την κατεύθυνση της «αλήθειας» και της «εν πνεύματι» Ερμηνείας της Παύλειας Θεολογίας κινείται το Συνέδριο αυτό, το οποίο θα είναι ετήσιο με πλούσια θεματολογία.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Βιογραφικά στοιχεία Δρ. Αποστόλου Ε. Παπαφωτίου

Καταγωγή / Οικογενειακή Κατάσταση

 

Γεννήθηκα στην Ήπειρο, τελείωσα το 1ο Δημοτικό σχολείο Κορίνθου και το εξατάξιο Γυμνάσιο Κορίνθου.

 Είμαι παντρεμένος με την Δρ. Παιδίατρο Μαργαρίτα Μπίτση-Παπαφωτίου.

Έχουμε δύο παιδιά, την Χρυσάνθη, η οποία είναι Παιδίατρος Ε.Κ.Π.Α. και αριστούχος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και τον Βαγγέλη, ο οποίος είναι MSc Πολιτικός Μηχανικός, Υποψήφιος Διδάκτωρ Ε.Μ.Π. και φοιτητής Ιστορίας-Αρχαιολογίας.

 

Σπουδές – Ερευνητικό / Επιστημονικό Έργο          

 

- Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

 - Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π.

 - Πτυχιούχος Θεολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

 - Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

 - Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα: "Η βασιλική του Λεχαίου και η Μνημειακή Τοπογραφία της Χριστιανικής Κορίνθου (Παλαιοχριστιανικοί Ναοί)".

 - Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου στη Θεολογία Πανεπιστημίου Λευκωσίας Κύπρου

 - Μητροπολιτικός σύμβουλος Ιεράς Μητροπόλεως Κορίνθου

 - Συγγραφέας τεσσάρων βιβλίων:

1.         “Σεισμοί και κατασκευές στην Κορινθία (Ιστορική αναδρομή)”, Έκδοση "Καταγράμμα", Κόρινθος 2002

2.         “Ο Δίολκος στον Ισθμό της Κορίνθου”, Έκδοση "Καταγράμμα", Κόρινθος 2007 - Προλογίζει ο Καθηγητής Θ. Π. Τάσιος (Επίκειται η έκδοσή του στην Αγγλική γλώσσα, στην οποία μεταφράζεται)

3.         “Μνημειακή Τοπογραφία της Πρωτοβυζαντινής Κορίνθου (παλαιοχριστιανικοί ναοί)”, Έκδοση "Καταγράμμα", Κόρινθος 2021

4.         Το Territorio της Κορίνθου και η Βενετική Υδατογέφυρα στο ποτάμι Ράχιανι του Άσσου Κορινθίας (Ιστορία-κατασκευή) Έκδοση "Καταγράμμα", Κόρινθος 2023

   

Επαγγελματική Δραστηριότητα

 Διατηρώ τεχνικό γραφείο στην Κόρινθο, το οποίον ασχολείται με μελέτη και κατασκευή ιδιωτικών τεχνικών έργων. Επιπλέον ασχολούμαι με την ανέγερση, συντήρηση και επισκευή ιερών ναών στην Κορινθία. Έργα μου είναι ο Ιερός Ναός Αγίων Αναργύρων στο νοσοκομείο Κορίνθου, ο Ιερός Ναός Αποστόλου Παύλου στην Αρχαία Κόρινθο, ο Ιερός Ναός Παναγίας στο Ιερό Ησυχαστήριο Αγίου Γερασίμου στην Περαχώρα, η Ιερά Μονή Αγίου Θεράποντος στο Γαλατάκι Κορινθίας, και πολλά άλλα.

 

 Κοινωνική / Πολιτική Δράση

  - Έχω λάβει μέρος σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια με θέματα αρχαίων λιμενικών έργων με αντίστοιχες παρουσιάσεις και δημοσιεύσεις.

 - Έχω δώσει διαλέξεις σε ξένα πανεπιστήμια με θέματα αρχαιογνωστικού αντικειμένου, π.χ. Κρακοβία Πολωνίας, Πανεπιστήμιο Notre Dame, Ιντιάνα Η.Π.Α., Μπράιτον Αγγλίας, Μόσχα Ρωσίας και αλλού.

 - Νομαρχιακός σύμβουλος στην Ν.Α. Κορινθίας από το 1996 μέχρι το 2010. Διετέλεσα επί 4 χρόνια αντινομάρχης (2003-2004 κ’ 2006-2007) στον τομέα Παιδείας και Πολιτισμού.

 - Πρόεδρος Λυσίππειου Πνευματικού Κέντρου της Ν.Α. Κορινθίας με πλούσιο και πολυσχιδές πολιτιστικό έργο.

 - Θεματικός Αντιπεριφερειάρχης Πελοποννήσου από το 2011-2014, στους τομείς Ενέργειας – Βιομηχανίας – Πολιτισμού. Μεγάλη δραστηριότητα στον τομέα της Ενέργειας, με ιδιαίτερη ώθηση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.).

Ομοίως, στον τομέα του Πολιτισμού εκτελούνται στην Πελοπόννησο έργα  ενταγμένα στο ΕΣΠΑ προϋπολογισμού 65 εκατομ. ευρώ, εκ των οποίων έργα προϋπολογισμού 7,5 εκατομ. ευρώ εκτελούνται στην Κορινθία.

 - Εντεταλμένος Σύμβουλος Πελοποννήσου από το 2015-2019, αρμόδιος Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και Διεθνών Σχέσεων.

 - Ερευνητής του Αρχαίου λιμένος Λεχαίου.

 - Τεχνικός σύμβουλος στην Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών.

 - Μελετητής της βασιλικής του Αγίου Λεωνίδη στο αρχαίο λιμάνι Λεχαίου και γενικότερα της Ύστερης Αρχαιότητος στην Κορινθία.

 - Μέλος της μετονομασθείσης ΕΜΑΕΤ (Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας) σε ΕΔΑΒΥΤ (Εταιρεία Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής & Βυζαντινής Τεχνολογίας) και παλαιότερα Μέλος του Δ.Σ. αυτής.

 - Μέλος της “Ένωσης Κορινθίων Συγγραφέων”.

 

Ασχολούμαι με τα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα του νομού με διαλέξεις και ανακοινώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αντιστοίχου περιεχομένου.

Οι πρόσφυγες στην Κόρινθο

Το Κορινθιακό Εργαστήριο Ιστορίας σε συνεργασία με την Μικρασιατική Στέγη Κορίνθου πραγματοποίησε στις 20 Σεπτεμβρίου 2023 εκδήλωση στην Ιωνία Κορίνθου με θέμα «Οι πρόσφυγες στην Κόρινθο». Ήταν μία παρουσίαση μιας ενδελεχούς συστηματικής έρευνας, σε επίπεδο Εργαστηρίου, που παρουσιάστηκε σε θεματικές ενότητες, με σπονδυλωτό, πρωτότυπο και πλήρη τρόπο.

Συγκεκριμένα, μέσα από ένα οδοιπορικό στους δρόμους της Ιωνίας προβλήθηκε μέρος του αρχειακού υλικού της έρευνας, ζωντανές και μαγνητοσκοπημένες αφηγήσεις, σημαντικό φωτογραφικό υλικό ακολουθώντας τους ήχους και τα βήματα της παράδοσης. Παράδοση που δημιουργήθηκε μετά την έλευση των προσφύγων και στην Κορινθία λόγω της Μικρασιατικής καταστροφής το 1922 και την εν συνεχεία το 1923 υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών. Το 1928 σε απογραφή που έγινε από τη Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος η επαρχία της Κορινθίας είχε 3.793 πρόσφυγες εκ των οποίων 2.500 περίπου έμεναν στην Κόρινθο.

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε ο τρόπος ζωής και η καθημερινότητα των προσφύγων σε χώρους δημόσιους και ιδιωτικούς. Προβλήθηκε η κοινή προσπάθεια όλων των κατοίκων για την κατασκευή όχι μόνον των οικιών τους αλλά και τη δημιουργία των ανοικτών χώρων, της Εκκλησίας, των Σχολείων. Σπίτια κτισμένα σε ανθρώπινα μέτρα που εξασφάλιζαν επιπλέον την κοινωνικότητα στις αυλές και στα πηγάδια. Εκκλησίες που κατασκευάστηκαν από τους ίδιους τους κατοίκους μικρούς και μεγάλους. Ιερείς με πνευματικότητα, πρωτοπόροι, μάχιμοι και αφοσιωμένοι στο κοινό έργο της δημιουργίας του οικισμού και στη στήριξη του ποιμνίου τους στις δύσκολες συνθήκες που περνούσαν μαζί.

Θα σταθώ σε μερικά συμπεράσματα που προέκυψαν από τη θεματική παρουσίαση τα οποία, κατά την άποψη μου, είναι ιδιαίτερα σημαντικά, αποτελούν πρότυπα και έχουν διαχρονική ισχύ. Τα συμπεράσματα αυτά δείχνουν τις αρχές και αξίες που βασίστηκε η πρόοδος του οικισμού.

·         Η δημιουργία ενός αυτοτελούς οικισμού μεγάλης έκτασης από τους ίδιους, όχι μόνο από το μηδέν αλλά και ξεπερνώντας προβλήματα που προέκυπταν από το περιβάλλον, την μορφολογία του εδάφους, την απορροή των υδάτων, σε λίγα χρόνια αποτελεί μεγάλο κατόρθωμα.

Γίνεται ακόμη μεγαλύτερο εάν αναλογιστεί κάποιος ότι έγινε χωρίς ουσιαστική βοήθεια από τους γηγενείς και από την Κοινότητα της Κορίνθου. Η δε βοήθεια από το κράτος που δόθηκε ήταν περιορισμένη, στο πλαίσιο του εφικτού. Έτσι αναφέρουμε τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίστηκαν μερικά από τα προβλήματα.

·         Με όρους σύγχρονης οικονομίας εφαρμόστηκαν όλες οι μορφές της. Οι εργασίες έγιναν από τους ίδιους με συμμετοχή όλων στα διάφορα στάδια, το οποίο υπακούει στη συμμετοχική εργασία. Εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας ήταν η διαδοχική χρήση των ιδίων αντικειμένων και του ιματισμού από τα μέλη της οικογένειας. Πλήρης απασχόληση και εργασία από όλα τα μέλη της πολυπληθούς οικογένειας. Αυτάρκεια στα επαγγέλματα και στη παροχή υπηρεσιών μέσα στον οικισμό χωρίς να αναγκάζονται να μετακινούνται στην πόλη.

·         Όταν εξασφαλίστηκε η αυτάρκεια στον οικισμό η οικονομία έπαψε να είναι εσωστρεφής και απλώθηκε με γνώρισμα την εξωστρέφεια.

·         Η οργάνωση του σπιτιού ήταν έργο της οικοδέσποινας η οποία είχε τη φροντίδα και επιμέλεια της καλής ανατροφής των πολλών παιδιών. Η νοικοκυρά του κάθε σπιτιού, σε πρωταγωνιστικό ρόλο, διακρινόταν για την καθαριότητα του χώρου με τον ασβέστη να είναι το πρώτο μέσον.

·         Με την καλή μαγειρική οι δημιουργίες της οποίας μοιράζονταν σε όλη τη γειτονιά.

·         Η κοινωνικοποίηση των παιδιών γινόταν εύκολα μέσα από τις κοινές ομάδες, παρέες και γειτονιές στις αυλές, αλάνες, στους δρόμους, στο σχολείο.

·         Ο κλήρος έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την επιτυχία και τη δημιουργία μιας νέας κοινωνίας, μιας νέας ελληνικής πραγματικότητας. Ως αναφορά όλων των προσφύγων αποτέλεσε κυρίαρχο στοιχείο που εξασφάλιζε την συνοχή της κοινωνίας

·         Η γυναίκα του σπιτιού ήταν «κυρά και αρχόντισσα» η οποία εξασφάλιζε το «εύ πράττειν» και το «εύ ζείν» και συγχρόνως όριζε τις προοπτικές και εξασφάλιζε την καλή πορεία και εξέλιξη της οικογενείας της. 

·          Μέσα από τις αφηγήσεις των προσφύγων διαπιστώθηκε ότι η προσωπική ιστορία του κάθε πρόσφυγα, η ιστορία της κάθε οικογένειας ήταν σχεδόν ίδιες με δολοφονίες, βιασμούς, κατατρεγμούς και όσοι επέζησαν και ήλθαν στην Ελλάδα ήταν ξένοι στη μητέρα πατρίδα. Η ιστορία της κάθε οικογένειας είναι η ιστορία όλης της Μικρασιατικής προσφυγιάς, είναι κοινή μοίρα των προσφύγων.

·         Να σημειωθεί ότι τα ανωτέρω είναι κοινά χαρακτηριστικά όλων των προσφυγικών οικισμών της Ελλάδος. Ίσως υπάρχει μικρή διαφοροποίηση μεταξύ αυτών.

Η γνώση των θεμάτων, η κριτική που επιβάλλεται να γίνει, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν συνθέτουν ένα μεγάλο κεφάλαιο της τοπικής και εθνικής ιστορίας που πρέπει να γίνει κατανοητό. Ακόμη πρέπει να γίνει κατανοητό πως ένας οικισμός των προσφύγων του οποίου οι κάτοικοι - κατατρεγμένοι και ενδεείς με ένα ψυχισμό πολύ καταρρακωμένο, πριν λίγους μήνες ήταν άρχοντες  και ζούσαν σε ένα ζηλευτό περιβάλλον, σήμερα είναι άστεγοι χωρίς δουλειά και προοπτική - κατάφεραν να επιζήσουν κυρίως με τις δικές τους δυνάμεις, με στυλοβάτη την  Ορθόδοξη πίστη τους και με την ελπίδα που απέρρεε από αυτήν. Επιπλέον δημιούργησαν συνθήκες για ανάπτυξη οικονομική, πολιτιστική, κοινωνική διατηρώντας τις αρχές, τις αξίες τους και σε πολλά θέματα να αποτελούν πρότυπο για την κοινωνία.

Αξίζουν συγχαρητήρια στο Κορινθιακό Εργαστήριο Ιστορίας για την έρευνα σε ένα τεράστιο θέμα της εγκατάστασης των προσφύγων στην Κόρινθο, το οποίο μέχρις σήμερα έχει μελετηθεί ελάχιστα. Δεν έχουν μελετηθεί οι σχέσεις των προσφύγων με το ντόπιο στοιχείο, η αποδοχή εκ μέρους τους, η ένταξη τους στην κορινθιακή κοινωνία, η οικονομική πρόοδος, τα επαγγέλματα τους και άλλα πολλά.

Ακόμη συγχαρητήρια για την πολύ καλή οργάνωση σε πολλές διαφορετικές θέσεις του οδοιπορικού, για την ενδιαφέρουσα παρουσίαση σε θεματικές ενότητες, για τον πλούτο των πληροφοριών, για τις μνήμες που προκάλεσαν, για τις θύμησες που έφεραν στο νου στους παλαιότερους. Στέλνουν συγχρόνως και ένα ισχυρό μήνυμα στη κοινωνία για ενότητα, κοινή προσπάθεια, αρχές, αξίες και κανόνες συμπεριφοράς μέσω των οποίων εξασφαλίστηκε η Αναγέννηση της Ιωνίας στην πόλη της Κορίνθου.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

 

Ανασκαφή 2023 στην Τενέα - Έναρξη ανασκαφής

Από της 1ης Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται και φέτος για ενδέκατη συνεχή χρονιά συστηματική Ανασκαφική Έρευνα στην Αρχαία Τενέα στο Χιλιομόδι Κορινθίας, υπό τη διεύθυνση της Επίτιμης Γενικής Διευθύντριας Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς Δρ. Έλενας Κόρκα. Το ερευνητικό πρόγραμμα, υποστηρίζεται από μια σπουδαία διεπιστημονική ομάδα, αρχαιολόγων με υπεύθυνη την κα. Π. Ευαγγέλογλου, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Κορινθίας, νομισματολόγων με υπεύθυνο το Δρ. Κ. Λαγό, ανθρωπολόγων με υπεύθυνη την αναπληρώτρια καθηγήτρια του Δ.Π.Θ. κα. Χρ. Παπαγεωργοπούλου, τοπογράφων με υπεύθυνο τον καθηγητή αγρονόμων και τοπογράφων μηχανικών του Ε.Μ.Π. κ. Α. Γεωργόπουλο και από πολλούς άλλους συνεργάτες. Η ανασκαφή θα λήξει την 15η Οκτωβρίου 2023.

Εικ.1 (φωτ. ΥΠΠΟΑ).

Το μέγεθος και η δυναμική της πόλης συνεχίζει να εντυπωσιάζει και με τα φετινά ανασκαφικά αποτελέσματα. Η Τενέα είναι μια πόλη που συνδέεται ιδιαίτερα με την αρχαία ελληνική μυθολογία. Κατά τον Θηβαϊκό κύκλο εκεί ανατρέφεται ο Οιδίποδας από τον βασιλιά Πόλυβο που τον παρέλαβε βρέφος από τον βοσκό ο οποίος τον είχε βρει εγκαταλελειμμένο.

Τα ευρήματα του προγράμματος τεκμηριώνουν την οργανωμένη κατοίκηση στην περιοχή της Τενέας από την 3ηχιλιετία. Η ποιότητα, καθώς και η ποσότητα των ευρημάτων υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός καλά οργανωμένου οικισμού την περίοδο αυτή, τοποθετώντας για πρώτη φορά την Τενέα στο χάρτη των πρωτοελλαδικών οικισμών της βορειοανατολικής Πελοποννήσου.

Εικ.2 (φωτ. ΥΠΠΟΑ).

Η Τενέα, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, κατοικήθηκε από Τρώες αιχμαλώτους που μετέφερε ο Αγαμέμνονας από την Τένεδο, μετά τη λήξη του Τρωικού πολέμου. Στα χρόνια που ακολούθησαν η πόλη εξελίχθηκε σε σημαντικό κέντρο της αρχαιότητας. Συμμετείχε στον αποικισμό των Συρακουσών υπό τον Κορίνθιο Αρχία και ήκμασε ιδιαίτερα κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, καθόσον ήταν η μοναδική πόλη που δεν καταστράφηκε από τους Ρωμαίους, λόγω της κοινής καταγωγής των κατοίκων της από την Τένεδο.

Εικ.3 (φωτ. ΥΠΠΟΑ).

Ο πλούτος της πόλης αποκαλύπτεται συνεχώς από τις ανασκαφές οι οποίες δεικνύουν ότι πρόκειται για μία μεγάλη, πλήρως αναπτυγμένη και πλούσια πόλη με ζωή πολλών αιώνων. Ήδη έχει εντοπιστεί και περιοχή της κλασικής πόλης. Όλες τις περιόδους ήταν ανθηρή, παραγωγική με έντονη καλλιτεχνική παρουσία και μεγάλη εμπορική κίνηση. Φαίνεται ότι το λιμάνι των Κεγχρεών ήταν το επίνειο της και εξασφάλιζε τις επαφές με την ανατολή στο πλαίσιο της εξωστρέφειας, κοινό χαρακτηριστικό της Κορινθίας, που την διέκρινε.

Εικ.4 (φωτ. ΥΠΠΟΑ).

Είναι γνωστή η ταυτοτική σχέση του πρώην Περιφερειάρχη Πελοποννήσου κ. Πέτρου Τατούλη και της παράταξης της «Νέας Πελοποννήσου» με το πολύμορφο τοπίο του πολιτισμού. Είτε αυτά αφορούν ανασκαφές, μελέτες, προβολές, αξιοποιήσεις των αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων, είτε σχεδιασμούς, είτε έργα αρχαιολογικού τοπίου, πολιτισμού και δράσεις μαζί με τους πολίτες.

Εικ.5 (φωτ. ΥΠΠΟΑ).

Έτσι από τη πρώτη στιγμή το 2013 στεκόμαστε αρωγοί και υποστηρικτές στο τεράστιο έργο της ανασκαφής που κάθε χρόνο αποκαλύπτει μοναδικά ευρήματα και εκθέματα και εμπλουτίζει τις γνώσεις μας για τη μεγάλη αυτή πόλη της Τενέας. Η αποκάλυψη της οποίας συνεχώς εντυπωσιάζει για το μέγεθος και την ευρωστία της πόλης και το δυναμισμό των κατοίκων και η οποία απαιτεί συνεχείς εργασίες και συστηματική έρευνα.

Εικ.6

Γενικά, σε όλες τις δράσεις πολιτισμού, δεν περιοριζόμαστε μόνο στην έρευνα αλλά συνεχίζουμε αμέσως στα επόμενα βήματα που είναι η προβολή, η αξιοποίηση και η ένταξη του χώρου στην κοινωνία και στα κοινωνικά δρώμενα. Η Τενέα σε λίγα χρόνια, ως μία πόλη της αρχαιότητας όλων των εποχών, θα αποτελέσει ένα πόλο επισκέψεων ως ένα ανοικτό μουσείο όχι μόνο της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής στην οποία συναντώνται όλες οι ιστορικές φάσεις της πατρίδας μας. Είναι ιδιαίτερα μεγάλο το πολιτιστικό απόθεμα που υπάρχει στην περιοχή με εντοπισμένους ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους, το οποίο απαιτεί την ενιαία αντιμετώπιση βάσει ενός ολιστικού σχεδιασμού. Ένα διαχειριστικό σχέδιο της ευρύτερης περιοχής της Τενέας ως μία πολιτισμική και χωρική ενότητα θα αποτελεί το πλαίσιο των εργασιών που πρέπει να γίνουν για την υλοποίηση των στόχων μας.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

"Νύκτα πανσέληνος" με την Μπέττυ Χαρλαύτη

Με ένα ολόγιομο φεγγάρι και με μοναδικές μουσικές παρέδωσε το φετινό καυτό καλοκαίρι, στη νέα εποχή, στο φθινόπωρο στις 31 Αυγούστου 2023, με μοναδικές εικόνες, με ποιητικά κείμενα και ξεχωριστά τραγούδια από την κα Μπέττυ Χαρλαύτη. Ο Αύγουστος αυτήν τη χρονιά μας πρόσφερε πληθωρικά δύο πανσελήνους.

Ήταν μία νύκτα αδιάβατη, ψημένη στις καυτές θερμοκρασίες του Αυγούστου που η κα Χαρλαύτη ερμήνευσε τραγούδια αγαπημένα, οικεία ακούσματα, γνώριμους ήχους μπροστά στις αρχαίες πέτρες στο ναό του Απόλλωνος. Εκεί που ο θεός Απόλλων λουζόταν με το λαμπρό φως της Μήνης και έδινε τους λοξούς χρησμούς.

Η κα Χαρλαύτη ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακή πάνω στην εξέδρα, αρχαία αιθέρια μορφή ως Ιέρεια της Μουσικής, που προσάρμοζε τα τραγούδια στην κίνηση του φεγγαριού.

Ήταν μία νύκτα σύζευξης της ποίησης, της μουσικής, της φωνής, του αγνού φωτός σε μία ενότητα τελειότητας.

Ήταν ένα βράδυ που το φως έσμιξε με τη μουσική και από αυτό το σμίξιμο βγήκε η ελευθερία να ξεφεύγεις από τον κόσμο που ολοένα στενεύει.

Με στιβαρό και απελευθερωμένο καπετάνιο την κα Χαρλαύτη και πλήρωμα τους άξιους  μουσικούς ταξιδέψαμε σε μελωδικές θάλασσες. Μεταφερθήκαμε με τα μάτια της ψυχής μας σε ένα άχρονο ταξίδι στη Σελήνη, στον ουρανό των πνευμάτων.

Μία τέτοια νύκτα η φωνή της κας Χαρλαύτη ενώθηκε με το φως της ολόγιομης Σελήνης και μας κάλεσε να γκρεμίσουμε τα συμβατικά τείχη και να τραγουδήσουμε μαζί της έργα μεγάλων Ελλήνων μουσικών, έργα μεγάλων Ελλήνων ποιητών.

Με τα τραγούδια της η κα Χαρλαύτη μας δίδαξε, μας μύησε να ζούμε με τον Ελληνικό τρόπο εκεί που υπάρχει το Κάλλος, η Αρμονία, το Άριστον, αρνούμενοι τον βαρβαρισμό που κατακλύζει την ζωή μας.

Φεύγοντας διαπιστώσαμε ότι ανήκουμε σε ένα τόπο που λάτρεψε το φως , τον έρωτα, το τραγούδι, το κρασί, τη ζωή και έδωσε χαρακτηριστικά ζωής στον θάνατο.

Ένας τόπος που έχει παγιδευτεί όμως και έχει κουραστεί από τις μεταμφιεσμένες λέξεις, από την υποκρισία και την ψευδή και επινοημένη πραγματικότητα.

Η κα Χαρλαύτη με τα απελευθερωμένα τραγούδια και την ερμηνεία της μας έδωσε τη βεβαιότητα ότι «πάντα νικά η Μουσική».

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Ορφέας και Ευρυδίκη ή ο θρίαμβος της Αγάπης

Μία ιδιαίτερη βραδιά Όπερας με το έργο του Christoph Willibald Gluck (1714-1787)  «Ορφέας και Ευρυδίκη» από ευρωπαίους καλλιτέχνες της Merano Academy Kulturverein Amaté, απολαύσαμε στις 29 Αυγούστου 2023 στον αρχαιολογικό χώρο της Παλαιάς Κορίνθου μπροστά στον ναό του Απόλλωνος. 

Μία όπερα που παρουσιάστηκε σε μουσική διεύθυνση Richard J. Sigmund σε 3 πράξεις, στην ιταλική πρωτότυπη γλώσσα και σε διασκευή αρχαίου ελληνικού μύθου για τον Ορφέα, η τραγική ιστορία του οποίου άσκησε ακαταμάχητη έλξη σε πολλούς καλλιτέχνες και τροφοδότησε τη δημιουργία πολλών έργων. 

Η παράσταση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του ιδρύματος Fondation Kaloy - Καλογεροπούλειο Ίδρυμα Τεχνών και Πολιτισμού και εντάσσεται στις προφεστιβαλικές εκδηλώσεις του 3ου MYSIKALOY FESTIVAL, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Πελοποννήσου, του ΚΕ.Π.Α.Π. Δήμου Κορινθίων και χάρη στη γενναιοδωρία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας που παραχώρησε ευγενώς το χώρο και τον οποίον με ιδιαίτερη επιμέλεια φροντίζουν οι αρχαιοφύλακες.

Πολλά ήταν τα συμπεράσματα, πέρα από τη μέθεξη, που προέκυψαν από την παρακολούθηση της όπερας.

α) Η ελληνική μυθολογία είναι διαρκής τροφοδότης σε όλες τις μορφές τέχνης και ιδιαίτερα στη μουσική.

β) Ο Έρωτας θριαμβεύει τελικά πάνω στον θάνατο.

Και πράγματι ο Έρωτας κάμφθηκε από τον πόνο και την θλίψη του Ορφέα και υπηρετώντας την Αφροδίτη τους επέτρεψε να ζουν πάλι μαζί, δίνοντας ένα τέλος πιο χαρούμενο και ευτυχισμένο από αυτό που υπάρχει στο γνωστό μύθο.

γ) Η Μουσική είναι πάνω από τη σιωπή του Άδη ή η Μουσική νικά πάντα (Omnia vincit musica). Η Μουσική ήταν εκείνη που απάλυνε την καρδιά του Άδη και της Περσεφόνης και συμφώνησαν να επιστρέψει η Ευρυδίκη με τον Ορφέα στη γη.

Στο έργο συνδυάζονται στοιχεία αρχαίας τραγωδίας με χορωδιακά μέρη και παραστάσεις μπαλέτου, θέση η οποία διατυπώθηκε ιδιαίτερα με την είσοδο του χορού, είτε των βοσκών, είτε των Νυμφών, είτε των Ερινύων, είτε των Αγγέλων. Θέση η οποία γίνεται ακόμη πιο ισχυρή με τα μέλη του χορού να είναι ανυπόδητα, να πατούν χωρίς ενδιάμεσα στοιχεία στο χώμα δείχνοντας, κατά συμβολικό τρόπο, τη συνέχεια των πράξεων πάνω και μέσα στη Γη.

Αυτή ήταν αρχή και η μεγάλη μεταρρύθμιση που έφερε ο γερμανός συνθέτης Γκλούγκ (Gluck) στην όπερα με την υποταγή της μουσικής ομορφιάς στη δραματική αλήθεια έτσι ώστε η μουσική και ο λόγος να ταυτίζονται κάθε στιγμή και ο ακροατής να παρακολουθεί και την πλοκή. Στην όπερα αυτή η μουσική και ο λόγος βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία μεταξύ τους.

Έτσι ο Ορφέας εμφανίστηκε ως μία ήπια και συμπαθητική και συγχρόνως τραγική μορφή που υπηρετεί το δράμα, που παρουσιάστηκε στην Αποστολική Κόρινθο, με εμφάνιση βιβλικής μορφής και στο πρόσωπο και στην αμφίεση θέλοντας, ίσως, να δείξει ότι η κάθοδος στον Άδη στο χριστιανικό κόσμο ήταν προσφιλής αναφορά.

Ο ναός του Απόλλωνος είναι πάντοτε ένα δύσκολο σκηνικό. Μεταφέρει ένα φορτίο και ένα δέος που πολλές φορές είναι αφαιρετικό για την πορεία της παράστασης και εύκολα αλλάζει το κέντρο του ενδιαφέροντος. Ήταν όμως ιδανικό ως βραχώδες περιβάλλον ειδικά για τη δεύτερη πράξη της όπερας και για τις εισόδους του χορού.

Πολλά συγχαρητήρια στο Fondation Kaloy - Καλογεροπούλειο Ίδρυμα Τεχνών και Πολιτισμού , στην πρόεδρο αυτού κα Μαρία Χρισταρά, στο Διοικητικό Συμβούλιο, στους καλλιτέχνες (από δέκα διαφορετικές χώρες) που συμμετείχαν και μας χάρισαν μια παράσταση υψηλού επιπέδου. Οι εκδηλώσεις που γίνονται στον αρχαιολογικό χώρο εντάσσονται στη σοβαρή προσπάθεια για την ένταξη τους στην κοινωνία και στα κοινωνικά δρώμενα, με τη βεβαιότητα ότι οι χώροι αυτοί δεν ανήκουν και αφορούν μόνο στο παρελθόν αλλά είναι εκφράσεις του παρόντος και του μέλλοντος. Σε όλη αυτήν την προσπάθεια έχει δημιουργηθεί ένα φιλικό και παρεκτικό κλίμα από την Προϊσταμένη των Αρχαιοτήτων κα Κασίμη και τους αρχαιοφύλακες που δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για την υλοποίηση αυτών των προσπαθειών.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.