Α' Συνέδριο Παύλειων Σπουδών «Παύλος και Κόρινθος»

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Α’ Συνέδριο Παύλειων Σπουδών, που συνδιοργανώθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Κορίνθου και το Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, με θέμα: «Παύλος και Κόρινθος», κατά το διήμερο 24-25 Σεπτεμβρίου 2023. Η θεματολογία του Συνεδρίου ήταν άκρως ενδιαφέρουσα με κύριο αντικείμενο τις δύο προς Κορινθίους Επιστολές. Κάτω από την σκιά του αγέρωχου Ακροκορίνθου, στο φιλόξενο συνεδριακό κέντρο «Ο Απόστολος Παύλος», σε μικρή απόσταση από το Βήμα του Γαλλίωνα, έγκριτοι καθηγητές παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους με ιδιαίτερο τρόπο προκαλώντας τον θαυμασμό των συμμετεχόντων και την έμπνευση για νέες αναζητήσεις και έρευνες. Η πνευματική Σύναξη έδωσε σε κάθε σύνεδρο την δυνατότητα να προβληματιστεί και να συνειδητοποιήσει ότι περπατάει στα χνάρια του Αποστόλου Παύλου και ότι ζει στην πόλη του Αγίου Παύλου.

Η κατανόηση του τεραστίου και διαχρονικού έργου του Παύλου και η σχέση και σύνδεση με την πόλη επιβάλλει τη γνώση της Κορίνθου ως κοινωνικό, εμπορικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό και φυσικό περιβάλλον.

Η επιλογή της Κορίνθου στις περιοδείες του Αποστόλου δεν ήταν τυχαία. Η Κόρινθος την εποχή του Παύλου ήταν η ανερχόμενη πρωτεύουσα, Μητρόπολη της Ελλάδας. Ήταν προσφιλής και ισχυρή αποικία των Ρωμαίων, εμπορική και στρατιωτική βάση, συνδεδεμένη με την αυτοκρατορική οικογένεια και έδρα του ρωμαίου Κυβερνήτη σε βαθμό Proconsul δηλαδή ανθύπατου (Προκόνσουλα) της Επαρχίας της Αχαΐας. Ακόμη, διέθετε Συναγωγή και μεγάλη κοινότητα Εβραίων. Είχε η Κόρινθος ως εμπορικό κέντρο και ως ρωμαϊκή κτήση όλες τις προϋποθέσεις για το έργο και την παραμονή του Παύλου. Ήταν μία ανοικτή κοινωνία με ανοικτή διάθεση στο καινούργιο, στην καινοτομία και στα νέα μηνύματα που ερχόντουσαν από όλα τα μέρη του γνωστού τότε κόσμου. Το κοινωνικό περιβάλλον της Εκκλησίας και το θρησκευτικό περιβάλλον της Κορίνθου, το οποίο περιείχε πολλές σημαντικές, μυστηριακές λατρείες ως αποτέλεσμα θρησκευτισμού συγκρητισμού που τελούνταν στη Κόρινθο την εποχή του Παύλου, ορίζουν το πλαίσιο της αλληλοεπίδρασης μεταξύ Παύλου και Κορινθίων.

Εικ.2 Α’ Συνέδριο Παύλειων Σπουδών «Παύλος και Κόρινθος». Πηγή: orthodoxianewsagency.gr

Η Κόρινθος μας παρέχει μια μοναδική ευκαιρία να μελετήσουμε και να ανακαλύψουμε την αστική ζωή μιας ρωμαϊκής περιφερειακής πρωτεύουσας της Ελλάδας, μετά την επανίδρυση της ως ρωμαϊκή αποικία. Η Κόρινθος επανιδρύθηκε από τους Ρωμαίους για να παίξει κυρίαρχο ρόλο όχι μόνο στην πόλη και στην Πελοπόννησο, στην επαρχία της Αχαΐας αλλά σε όλη τη Μεσόγειο ως κοσμοπολίτικο εμπορικό κέντρο ελεγχόμενα από την αυτοκρατορική οικογένεια και με έντονο ρωμαϊκό χαρακτήρα. Στην Κόρινθο συναντιόνταν στο μικρόκοσμο της πόλεως σε σχέση με το γνωστό τότε μεγάλο κόσμο της Μεσογείου και οι τρεις πολιτισμοί ελληνικός, ρωμαϊκός και ιουδαϊκός. Ο τελευταίος αντιπροσωπευόταν βασικά από τον Ιουδαϊσμό της διασποράς. Μέσα σε αυτή την πολιτισμική κοινωνία έδρασε επί πολύ ο Παύλος. Δίδαξε το νόημα του Ευαγγελίου, το οποίο σε αυτό το κοσμοπολίτικο περιβάλλον  κυοφορήθηκε, κραταιώθηκε και οργανώθηκε η Εκκλησία.

Εικ.3 Α’ Συνέδριο Παύλειων Σπουδών «Παύλος και Κόρινθος». Πηγή: orthodoxianewsagency.gr

Γνωρίσματα της Κορινθιακής κοινωνίας ήταν η επίδειξη, η καλοζωία, ο ευδαιμονισμός, η τάση προς συγκρητισμό των θρησκειών, η σεξουαλική ελευθεριότητα και στα δύο φύλα, η δικομανία και άλλα. Ήταν συνεχής η αναζήτηση των κατοίκων της εποχής του Παύλου για κάτι το διαφορετικό, για απάντηση στα ερωτήματα που έθεταν για τη ζωή τους, για το θάνατο στο πλαίσιο της υπαρξιακής αγωνίας που τους διέκρινε. Έτσι κατέφευγαν για να λάβουν απαντήσεις στη Μαγεία, στην Αστρολογία, στη Μαντική, στη Φιλοσοφία που είχε αποκτήσει θρησκευτικό προσανατολισμό ή σε θρησκείες που συνήθως ερχόντουσαν από την Ανατολή ή είχαν επηρεαστεί από εκεί. Οι θεότητες που λατρευόντουσαν είχαν και τα αντίστοιχα ιερά και μεγάλους ναούς, στους οποίους προσφέρονταν θυσίες ή γινόντουσαν τελετές με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Η Μαγεία αντιπροσωπεύει ένα είδος λαϊκής θρησκευτικότητας με εξάρσεις που έφθαναν τα ανώτερα στρώματα της κοινωνίας. Υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ θρησκείας και Μαγείας. Στη θρησκεία ο πιστός παρακαλεί τις θείες δυνάμεις για την εκπλήρωση των επιθυμιών του, ενώ στη μαγεία επιδιώκει δια του μάγου και μιας τεχνικής να κυριαρχήσει στη φύση και στους ανθρώπους και να καλύψει κυρίως καθημερινές και συναισθηματικές ανάγκες.

Εικ.4 Πίνακας που παρουσιάζει τη μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου, Μικελάντζελο Μερίζι ντα Καραβάτζιο, 1600-1601, Παρεκκλήσι Τσεράζι, Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο, Ρώμη. Πηγή: el.wikipedia.org

Η σύγκρουση και η διαφωνία που άρχισε στην Αθήνα μεταξύ του χριστιανισμού και της αρχαίας φιλοσοφίας, κατά την άποψη του, θα συνεχιζόταν και στην Κόρινθο. Παρόλα αυτά η παρουσία και η έλευση του Παύλου και η διαμονή του στην Κόρινθο ήταν ήρεμη χωρίς διωγμούς και φυλακίσεις, όπως αναφέρεται στις Πράξεις έρχεται σε αντίθεση με την εμπειρία που είχε από άλλες πόλεις που πήγε να κηρύξει το Ευαγγέλιο, όπου αντιμετώπισε διωγμούς, κίνδυνο φυλάκισης και λαθραία εγκατάλειψη της πόλεως (Πραξ.13,1). Ακόμα και στην Έφεσο όπου ο Απόστολος έμεινε δύο χρόνια (Πραξ.19,10) αναγκάστηκε σε φυγή από την πόλη λόγω της μανίας του Δήμου εναντίον του (Πραξ.201). Το αντίθετο συνέβη στην Κόρινθο. Παρέμεινε κατά την πρώτη επίσκεψη στην πόλη κατά την 2η περιοδεία του, ένα χρόνο και έξι μήνες, όπως αναφέρεται στις πράξεις (Πραξ.18,11).

Εικ.5 «Ο Άγιος Παύλος συγγράφει τις Επιστολές του», Valentin de Boulogne ή Nicolas Tournier, περ. 1620, Blaffer Foundation Collection, Houston. Πηγή: el.wikipedia.org

Η Κόρινθος αποτέλεσε τη βάση και την εστία για μεγάλο Ιεραποστολικό έργο σε άλλες περιοχές και λόγω του εξαιρετικού συγκοινωνιακού δικτύου που διέθετε. Θα δεχθούμε ότι πήγε σε όλη την Πελοπόννησο, στη Στερεά και αλλού. Είναι αξιοσημείωτο ότι κατά τη διάρκεια του ιεραποστολικού του έργου δεν παρενέβη η ρωμαϊκή εξουσία ούτε προκλήθηκε για να παρέμβει. Και οι δύο Επιστολές αναφέρονται στις ανάγκες και στα προβλήματα της Εκκλησίας της Κορίνθου, παρουσιάζουν όμως και κομμάτια της ζωής του, μιας ζωής ακούραστης σε δράση σε επιτυχίες, αποτυχίες, διωγμούς, φόβους, ανησυχίες, απογοητεύσεις. Τα προβλήματα που συνάντησε και αντιμετώπισε στη Κόρινθο, κατά τον Ιερό Χρυσόστομο, είχαν τη ρίζα τους στη φιλαρχία, στην αλαζονεία και στον εγωισμό. Τα προβλήματα αυτά δημιουργούσαν επικίνδυνες καταστάσεις για την ενότητα της Εκκλησίας, δημιουργούσαν αρχηγίσκους, αμφισβητούσαν θέματα της πίστεως και προκαλούσαν περιφρόνηση προς τους αδελφούς.

Εικ.6 Το Βήμα του Αποστόλου Παύλου στην Αρχαία Κόρινθο. Πηγή: corinth-museum.gr

Και οι δύο Επιστολές παρουσιάζουν πλούσιο Χριστολογικό υλικό. Ο Εσταυρωμένος Μεσσίας που είναι σκάνδαλο για τους Εβραίους και μωρία για τους Έλληνες είναι για τους πιστούς Σοφία και Δύναμη Θεού. Αναπτύσσει συγκροτημένη θεολογική άποψη σύμφωνα με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος για πολλά θέματα που εκφράζουν θεωρητικούς και ηθικούς προβληματισμούς και προτείνει λύσεις των προβλημάτων όταν ακόμη δεν είχαν γραφτεί τα Ευαγγελικά κείμενα. Συγχρόνως, ήταν και πρώτος θεολόγος της καθημερινής ζωής των πιστών. Στο γενικότερο περιβάλλον που είχε δημιουργηθεί στην Κόρινθο την εποχή του Παύλου πρέπει να ενταχθούν και τα ιστορικά και κοινωνιολογικά δεδομένα που δημιουργήθηκαν κατά την εδώ παραμονή του. Συγκεκριμένα το πρόβλημα των μερίδων των κομμάτων που είχαν χωρίσει τους χριστιανούς της Κορίνθου όπως προκύπτει από την Α’ Κορ. (1,10-17) σε συνδυασμό με την υπόλοιπη επιστολή και με τη Β’ επιστολή. Μέσα από αυτή τη διαίρεση προκύπτουν πολλά στοιχεία της πρώτης χριστιανικής κοινότητας της Κορίνθου. Παράλληλα η γλώσσα των κειμένων των Επιστολών δύναται να αποτελέσει το εργαλείο της Ερμηνείας αυτών καθόσον αναδύονται σκέψεις και βιώματα του συγγραφέα Παύλου που αποτυπώνονται στο λόγο. Ακόμη, παρουσιάζεται μέσα από τις Επιστολές του οι σχέσεις του αρχέγονου Χριστιανισμού με τον αρχαίο κόσμο. Και οι δύο Επιστολές έχουν σύνθετο χαρακτήρα. Πολλές εκφράσεις, που βρίσκονται σε μία από αυτές, ενισχύουν και επικουρούν έννοιες οι οποίες βρίσκονται στην άλλη. Στη διάδοση του Ευαγγελίου «έως εσχάτου της γής» (Πραξ. 1,8) εντάσσεται η ίδρυση της Εκκλησίας της Κορίνθου η οποία με την οργάνωση του Παύλου γίνονται τα «πάντα ευσχήμως και κατά τάξιν» (Α΄ Κορ. 14,40).

Εικ.7 Ο Απόστολος Παύλος. Τόπος: Mονή Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος, Καλλιτέχνης: Θεοφάνης ο Kρής. Πηγή: el.wikipedia.org

Οι δύο προς Κορινθίους περίφημες Επιστολές έχουν καταστήσει την Κόρινθο γνωστή σε όλους τους Χριστιανούς του πλανήτη μας.

Ο πολύτιμος θησαυρός που μας έδωσε ο Κύριος και ο Απόστολος Παύλος αποτελεί τεράστια ευθύνη για μας τους Κορίνθιους και επιβάλλεται να τον διαχειριστούμε και να τον αξιοποιήσουμε «εν πνεύματι και αληθεία», σύμφωνα με την παράδοση μας. Προς αυτή την κατεύθυνση της «αλήθειας» και της «εν πνεύματι» Ερμηνείας της Παύλειας Θεολογίας κινείται το Συνέδριο αυτό, το οποίο θα είναι ετήσιο με πλούσια θεματολογία.

 

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.