Ο ΔΙΟΛΚΟΣ ΣΤΟΝ ΙΣΘΜΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ - THE DIOLKOS ON THE ISTHMUS OF CORINTH

Ο ΔΙΟΛΚΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΩΡΥΓΑ ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ

  

Ἡ δὲ τοῦ Ἰσθμού τομὴ ἔργον ἀθάνατον καὶ ἀπιστούμενον τῇ φύσει, δοκεῖ γὰρ μοι τὸ ῥῆξαι τὸν Ἰσθμὸν Ποσειδῶνος δεῖσθαι ἤ ἀνδρός.

(Φιλόστρατος Βίοι Σοφιστών, Β, VI, 552)

Η διάνοιξη του Ισθμού όμως, είναι έργο αθάνατο, που δύσκολα αποδίδεται στην ανθρώπινη δύναμη, διότι νομίζω πως το άνοιγμα του Ισθμού θα χρειαζόταν τη βοήθεια του Ποσειδώνα και όχι κάποιου ανθρώπου.

 

Η κατασκευή του Διόλκου ήταν επιβεβλημένη εξαιτίας της αδυναμίας να διανοιχθεί η διώρυγα και λειτούργησε ως υποκατάστατο, ως ένα είδος προδρόμου της. Οι πρώτες απόπειρες χρονολογούνται επί εποχής του τυράννου της Κορίνθου, Περιάνδρου (625-575 π.Χ.). Ήταν ο πρώτος, που σχεδίασε την εκτέλεση τομής του Ισθμού. Την εποχή αυ­τή το εμπόριο και η ναυτιλία είχε αναπτυχθεί σε Ανατολή και Δύση και τα κορινθιακά προϊόντα έφταναν σ' όλο το γνωστό τότε κόσμο. Οι αποικίες οι οποίες ιδρύθηκαν προ­σέφεραν ασφάλεια και σιγουριά στα ταξίδια και προσέδωσαν ισχύ στην πόλη. Έτσι η Κόρινθος της εποχής του Περιάνδρου ήταν το κέντρο του Ελληνισμού.

Εικ.1: Ισθμός Κορίνθου, οριζοντιογραφία και τομές κατά πλάτος και μήκος αυτής. Πηγή: Παυσανία, Κορινθιακά, τόμος Β΄ της Εκδοτικής Αθηνών.

Οι δυο μεγάλοι λιμένες της Κορίνθου, το Λέχαιο στον Κορινθιακό κόλπο και οι Κεγχρεές στον Σαρωνικό, εξασφάλιζαν τη διακίνηση ανθρώπων, αγαθών και ιδεών σε Δύση και Ανατολή. Μικρότεροι λιμένες και εμπορικοί σταθμοί υπήρχαν κατά μήκος της ακτο­γραμμής και των δυο κόλπων.

Το Λέχαιο και οι Κεγχρεές συνδέονταν με τον Δίολκο, αποτελώντας έτσι μία ενότητα λειτουργική, οικονομική και στρατιωτική.

Ο Περίανδρος τελικά δεν πραγματοποίησε την ιδέα της τομής του Ισθμού. Η εκτέλε­ση του σχεδίου του προσέκρουσε, όχι μόνο σε τεχνικές και οικονομικές δυσκολίες, αλλά και στις επικρατούσες θρησκευτικές αντιλήψεις. Συμφωνά με αυτές οι θεοί και ιδιαιτέ­ρως ο Ποσειδώνας, στον οποίο ήταν αφιερωμένη όλη η περιοχή του Ισθμού, θα εξοργί­ζονταν. Εξάλλου ο χρησμός της Πυθίας υπήρξε αρνητικός και απέτρεψε τη διάνοιξη.

 

Ἴσθμον δέ μή πυργοῦτε μηδ҆ ὀρύσσετε Ζεῦς γὰρ ἔθηκε νῆσον ὡς καὶ ἐβούλετο.

Ανώνυμος - Παλατινή Ανθολογία XIV, 81

Πύργους να υψώνετε δεν πρέπει στον Ισθμό, ουδέ και τάφρους να ανοίγετε. Ο Δίας εάν ήθελε, νησί θα το είχε κάνει.

Εικ.2: Τοπογραφικό σχέδιο του Ισθμού που απεικονίζει τις εκσκαφές του Νέρωνα και τμήμα του Εξαμιλίου τείχους. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.

Μεσολάβησαν τρεις, σχεδόν, αιώνες, μέχρι την εμφάνιση στο προσκήνιο του Δημήτρι­ου του Πολιορκητή (337-283 π.Χ.). Αυτός επιχείρησε τη διάνοιξη της διώρυγας, το 306 π.Χ., στον Ισθμό. Αποτράπηκε όμως και αυτός από τους μηχανικούς του έργου, οι οποί­οι γνωμάτευσαν ότι η τομή του Ισθμού θα επέφερε την κατάκλυση τμήματος της νήσου Αίγινας και των άλλων παρακειμένων μικρών νήσων. Και τούτο διότι θεωρήθηκε ότι η στάθμη του Κορινθιακού κόλπου ήταν υψηλότερη από τη στάθμη του Σαρωνικού.

 

Ἀλλ҆ υψηλοτέραν ἠγουμένους τὴν ἐκ τοῦ Λεχαίου περὶ τῇ Αἰγίνῃ δεδοικέναι, πελάγους γὰρ τοσούτου νήσῳ ἐπιχυθέντος κὰν ὑποβρύχιον ἀπενεχθῆναι τὴν Αἴγιναν.

Νέρων: περὶ Ὀρυχῆς τοῦ Ἰσθμοῦ §639

Επειδή η θάλασσα από την πλευρά του Λεχαίου ήταν ψηλότερη, υπήρχε φόβος να σκεπαστεί απ' τα νερά του μεγάλου πελάγους η Αίγινα.

 

Το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας (102-44 π.Χ.), κατόπιν εισηγήσεως της ρωμαϊκής Συ­γκλήτου αποφάσισε να επανιδρύσει την Κόρινθο σαν αποικία της Ρώμης και με το όνο­μα Colonia Laus Julia Corinthiensis. Η Κόρινθος είχε μείνει για 102 χρόνια ακατοίκητη μετά την ολοσχερή καταστροφή της από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ. Ο Ιούλιος Καίσαρ (102-44 π.Χ.) μελέτησε την τομή του Ισθμού αλλά δεν προχώρησε στην έναρξη των ερ­γασιών.

Μετά τον θάνατο του Ιουλίου Καίσαρα, ο Καλιγούλας, το 37 π.Χ., προσπάθησε να ξε­κινήσει το έργο διανοίξεως και κατασκευής διώρυγας στον Ισθμό της Κορίνθου και άρ­χισε προκαταρκτικές μελέτες.

Οι εργασίες σταμάτησαν λόγω του βιαίου θανάτου του αυτοκράτορα. Έτσι λοιπόν βρήκε εφαρμογή το ρηθέν από τον Απολλώνιο τον Τυανέα, για τη διόρυξη του Ισθμού, ο οποίος είχε επισκεφθεί την Κόρινθο

 

ὁ αὐχήν τῆς γῆς τετμήσεται μᾶλλον δι҆ οὐ.

 

Ο μεγάλος αριθμός των διωρύγων που διανοίχθησαν στον ρωμαϊκό κόσμο για να διευκολύνουν το εμπόριο, δείχνει και την κατανόηση της σπουδαιότητας του εμπορίου και την υποστήριξη της Ρώμης, μέσω τεχνικών έργων, μικρών και μεγάλων, σ' αυτό.

Με την άνοδο του Νέρωνα στον αυτοκρατορικό θρόνο, το 67 μ.Χ., άρχισε η πιο σοβα­ρή προσπάθεια διατρήσεως του Ισθμού. Κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στην Ελ­λάδα, έλαβε μέρος στους μεγάλους Ισθμιακούς αγώνες. Εκεί συνέλαβε και την ιδέα της τομής του Ισθμού. Ο ίδιος εκήρυξε την έναρξη των εργασιών σε μεγάλη τελετή όπου ο ίδιος έψαλε ύμνο στη βασίλισσα των θαλασσών Αμφιτρίτη, στο "βασιλέα" Ποσειδώνα και στους τοπικούς ήρωες Μελικέρτη και Λευκοθέα, οι οποίοι λατρεύονταν με ιδιαίτε­ρες τιμές στα Ίσθμια.

Εικ.3: Τοπογραφικό Σχέδιο του Ισθμού, περιοχής Κεγχρεών που απεικονίζει τις τομές του Νέρωνα και τα γύρω υψώματα. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.

Πλήττοντας τη γη με χρυσή δικέλα ο αυτοκράτορας έδωσε το σύνθημα σε χιλιάδες ερ­γάτες διαφόρων εθνικοτήτων (Έλληνες, Ρωμαίους, Ιουδαίους), οι οποίοι ήταν παρατε­ταγμένοι κατά μήκος της προς διάνοιξη διώρυγας.

Οι τελευταίοι ξεπερνούσαν τους 6.000 άνδρες και είχαν σταλεί από τον Βεσπασιανό μετά την καταστολή της επαναστάσεως στην Ιουδαία.

 

...καὶ πολὺ πλῆθος ἀνθρώπων ἐπὶ τοῦτο τὸ ἔργον καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ἐθνοτήτων μετεπέμψατο...»

Δίων ο Κάσσιος, LXII, 16.2

...και πολύ πλήθος ανθρώπων για τούτο το έργο και από πολλές εθνότητες εστάλη...

 

Πολλοί απ' αυτούς, πουλήθηκαν σα σκλάβοι μετά τη διακοπή των εργασιών στη διώ­ρυγα. Είναι πιθανόν άλλοι να έγιναν απελεύθεροι και να τους δόθηκε γη σε περιοχές γύ­ρω από τον Ισθμό και να εγκαταστάθηκαν στην Κόρινθο. Αρκετοί έγιναν ενοικιαστές της γης, ενώ άλλοι δούλεψαν στα λατομεία που υπήρχαν στην περιοχή του Ισθμού πριν απελευθερωθούν.

 

...Ἔσται οὖν τ҆ ἄλλα καὶ ἒς ταῦτα χρημάτων πολλῶν δεόμενος...

Δίων ο Κάσσιος, LXII, 17

...και υπήρχαν κι άλλα πολλά για τα οποία χρειάζονταν πολλά χρήματα...

 

Οι εργασίες άρχισαν με μεγάλη ένταση και υπό την επίβλεψη του ιδίου του Νέρωνα και των μηχανικών του.

Δημιουργήθηκαν συγχρόνως δυο μέτωπα εργασίας, ένα στον Κορινθιακό κόλπο και ένα άλλο στο Σαρωνικό. Συνολικά ανοίχθηκαν περισσότερο από 2.000 μέτρα μήκους, πλάτους μέχρι 60 μέτρα και μεταβλητού βάθους μέχρι 20 μέτρα.

Από τα σχέδια των Βενετών, του έτους 1687 περίπου, φαίνεται ότι έχει ανοιχθεί και άλλη μία τάφρος πέραν των δυο κυρίων. Ήταν περίπου κάθετη στην κεντρική τάφρο του Ισθμού, και αποτελούσε την προέκταση της μεγάλης χαράδρας προς ανατολάς, ενώ σε μήκος ήταν μεγαλύτερη απ' όλες (εικ. 2, 3, 4).

Οι τομές δεν άρχισαν παράκτια, αλλά σε σχετική απόσταση από την ακτή.

Εικ.4: Συναρμογή δύο γειτονικών πινακίδων από τους βενετσιάνικους χάρτες περιοχής Ισθμού, (1687). Απεικονίζονται οι τομές που έγιναν από το Νέρωνα, κατά μήκος του άξονα της σημερινής διώρυγας, στο Σαρωνικό και Κορινθιακό κόλπο. Επίσης, άλλη μεγάλη τομή κάθετη στον άξονα της διώρυγας, από το μέρος της μεγάλης χαράδρας της Κυρά-Βρύσης. Σημειώνονται και τα φρέατα που έγιναν στο μέσον περίπου του Ισθμού. Πηγή: Κρατικά Αρχεία Βιέννης, Αρχείο πολέμου.

Κατά την οριστική εκσκαφή της διώρυγας το 1882 βρέθηκαν 26 φρέατα διαφόρων δι­αστάσεων με βάθος περίπου 20 μέτρων, πολλές τάφροι και χωματισμοί εκατέρωθεν της τομής, οι οποίοι είχαν τοποθετηθεί από την εποχή του Νέρωνα. Αναφορά για την τομή και τα φρέατα του Νέρωνα, υπάρχει και στο βιβλίο του Curtius Πελοπόννησος (1852) σελίς 546. Δεν αναφέρεται όμως τίποτε σχετικά για τον Δίολκο.

Οι εργασίες συνεχίζονταν απρόσκοπτα για δυο μήνες υπό την επίβλεψη του Νέρωνα, μέχρι την επείγουσα μετάβαση του στη Ρώμη, εξαιτίας στάσεως που εκδηλώθηκε και στην οποία έλαβαν μέρος οι περισσότερες επαρχίες της αυτοκρατορίας. Το έργο συνε­χίστηκε, για κάποιο χρονικό διάστημα, με την επίβλεψη του Βεσπασιανού. Σταμάτησε όμως οριστικά, μετά τη δολοφονία του Νέρωνα.

Είναι σίγουρο ότι η κατά μήκος χάραξη και κατασκευή του έργου θα κατέστρεφε το Δίολκο, εφόσον τον έτεμνε σε πολλά σημεία. Ο Δίολκος δεν καταστράφηκε αφού χρησι­μοποιήθηκε για πολλούς αιώνες και μετά από την προσπάθεια διατρήσεως του Ισθμού από τον Νέρωνα. Θα έπρεπε λοιπόν να είχαν ληφθεί μέτρα προφύλαξης. Αυτό, πιθανόν, θα έγινε με έναν από τους εξής τρόπους:

1) Ο Δίολκος εγκυβωτίστηκε σε τοίχους αντιστηρίξεως, ώστε η λειτουργία του να συ­νεχίζεται κατά την κατασκευή του έργου, και τούτο διότι και στις δυο πλευρές του Διόλκου θα πρέπει να δημιουργήθηκε σκάμμα αρκετών μέτρων βάθους.

Εικ.5: Κατά μήκος τομή και διατομές του Ισθμού της Κορίνθου στον άξονα της διώρυγας. Πηγή: «Eine spazierfahrt im golf von Korinth», του Ludwing Salvator, Πράγα 1876.

2) Το σκάμμα δεν θα είχε φθάσει κοντά στα πρανή του Διόλκου, αλλά θα απείχε, έτσι ώστε να ήταν δυνατή η χρήση του. Είχαν αφεθεί τμήματα μέσα στη διώρυγα, όπου βρι­σκόταν ο Δίολκος, χωρίς να σκάφτουν.

3) Τα δυο τμήματα του Διόλκου προς τον Κορινθιακό και το Σαρωνικό κόλπο θα εί­χαν καταστραφεί κατά την εργασία διάνοιξης. Ο Δίολκος, θα έμενε σ' αυτό το διάστημα ανενεργός, ενώ όσα τμήματα κατεστράφηκαν, θα ανακατασκευάσθηκαν στη συνέχεια, αφού δε διανοίχθηκε πλήρως η διώρυγα.

4) Η εκσκαφή για τη διώρυγα μπορεί να έγινε εκτός των τμημάτων του Διόλκου, χω­ρίς να πειραχθεί το επίπεδο της εδράσεώς του στην επιφάνεια του εδάφους. Οι εκχωματισμοί ήταν εντελώς επιφανειακοί και έγιναν σε περιοχές εκτός της διαδρομής του Δι­όλκου.

Η τέταρτη η υπόθεση βρίσκει εφαρμογή στο πρώτο τμήμα του Διόλκου το οποίο κα­ταστράφηκε από την διώρυγα, κοντά στη βυθιζόμενη γέφυρα της Ποσειδωνίας. Τούτο πιστοποιείται και από τα σχέδια του 1850, όπου υπάρχει ειδική αναφορά στο βάθος εκ­σκαφής. Μέχρι απόσταση 174,0 μ. από την ακτή, δε σκάφτηκε καθόλου. Μετά από τον μικρό αγροτικό δρόμο και μέχρι 390,0 μ. απόσταση από την ακτή, σκάφτηκε μέχρι 1 μ. βάθους (εικ. 5). Οι αποθέσεις των χωματισμών από τα σκάμματα του Νέρωνα, θα 'πρεπε να εναποτεθούν εκτός του Διόλκου, χωρίς να ενοχλούν ή να σταματήσουν τη λει­τουργία του. Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής της διώρυγας όσα τμήματα του Δι­όλκου ήταν εντός αυτής, θα καταστρέφονταν, γιατί δεν θα είχε νόημα η λειτουργία του, αφού τα πλοία θα έκαναν χρήση της περατωθείσας διώρυγας. Η λεγόμενη "εικόνα του Νέρωνα" σε απόσταση L = 1.400,0 μέτρα από την είσοδο της διώρυγας του Ισθμού, απο­τελεί μια μαρτυρία για το που είχε φθάσει τουλάχιστον η εκσκαφή των τάφρων για τη διάνοιξη της διώρυγας. Είναι, επίσης, μία μαρτυρία για το ύψος στο οποίο είχε φθάσει η εκσκαφή της διώρυγας. Η βάση της εικόνας του Νέρωνα αποτελεί την ελαχίστη καθ' ύψος στάθμη, της εκσκαφής από την αρχική επιφάνεια του εδάφους (εικ. 6).

Η παράσταση είναι ουσιαστικά ένα εγχάρακτο ανάγλυφο, το οποίο απεικονίζει τον Ηρακλή με ρόπαλο και λεοντή. Ο Ηρακλής, θεωρούταν γενικότερα προστάτης θεός των εργατών, επομένως και των εργαζομένων στη διώρυγα.

Εικ.6: Εικόνα του Νέρωνα, λαξεμένη στο δυτικό πρανές της διώρυγας έναντι της ιταλικής γέφυρας. Πηγή: Φωτογραφία Απ. Παπαφωτίου.

Μετά τον Νέρωνα, ο Ηρώδης ο Αττικός προσπάθησε να συνεχίσει το έργο, αλλά το εγκατέλειψε αμέσως. Στους επόμενους αιώνες, μέχρι και τη δεύτερη Ενετοκρατία, τίπο­τα δεν μεταβλήθηκε. Το 1687, οι Ενετοί σκέφθηκαν να διανοίξουν διώρυγα στον Ισθμό, από τη μεριά του Κορινθιακού κόλπου. Όμως η σκέψη αυτή δεν υλοποιήθηκε ποτέ λόγω των οικονομικών προβλημάτων, τεχνικών δυσχερειών και λόγω της μικρής παραμονής τους στην Πελοπόννησο. Μετά τους Βενετούς δεν υπάρχει άλλη αναφορά για προσπά­θεια διατρήσεως του Ισθμού. Αμέσως μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, έγι­ναν από τον πρώτο Κυβερνήτη της χώρας Καποδίστρια σκέψεις για τη διάνοιξη διώρυ­γας, έργο το οποίο αποκλείστηκε τελείως λόγω του υψηλού προϋπολογισμού. Το έργο τελικώς άρχισε μετά από πολλές διαδικασίες νομικής μορφής στις 22 Απριλίου 1882 και τελείωσε το 1892. Από την αρχική μελέτη προβλεπόταν, εύρος διώρυγας 44 μ. στην επι­φάνεια της θάλασσας, πρανή με κλίση 1:5 και βαθμιδωτή διάταξη αυτών. Αυτή η διάτα­ξη θα εξασφάλιζε την μη κατάρρευση των πρανών μέσα στη διώρυγα.

 

Βιβλιογραφία: "Ο ΔΙΟΛΚΟΣ ΣΤΟΝ ΙΣΘΜΟ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ" Απόστολος Ε. Παπαφωτίου, Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Προλογίζει ο καθηγητής Ε.Μ.Π. Θεοδόσιος Π. Τάσιος.

Την ταινία “Δίολκος για 1500 χρόνια” μπορεί να την παρακολουθήσει κανείς στο: https://youtu.be/n--mWBKwBDI

Δρ. Απόστολος Ε. Παπαφωτίου

Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.

Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.

Απόσπασμα από την ταινία “Δίολκος για 1500 χρόνια” - Animation film "Diolkos for 1500 years

 

THE DIOLKOS AND THE CANAL OF THE ISTHMUS

 

“The opening of the Isthmus, however, is an eternal task, which is hard to attribute to human efforts, for I think that the cutting through of the Isthmus would require the help of Poseidon and not some mere human being”.

Philostratos, Times of the Sophists, B, VI, 552

                     

The Diolkos was built because a canal could not be cut, and served as a substitute, as a kind of forerunner to it. The first attempts are recorded in the time of Periandros, Tyrant of Corinth (625-575 BC). He was the first one known to plan the cutting through of the Isthmus. In that epoch trade and navigation had extended to the East and West, and Corinthian products were carried all over the known world. The colonies that had been founded offered safety and protection to the voyagers and provided power, economic, political and naval, to the mother city. Thus Corinth in the era of Periandros was the center of the Hellenic world.

Fig.1: Isthmus of Corinth, ground plan and sections, longitudinal and transverse. Source: Pausanias, Korinthiaka, Vol. 2.

The two great harbors of Corinth, Lechaion on the Corinthian and Kenchreae on the Saronic Gulf, facilitated the penetration of people, goods and ideas to the East and West. Smaller harbors and trade stations existed along the coastline of the two gulfs.

Lechaion and Kenchreae were linked by the Diolkos, thus constituting a single functional unit, commercial and military.

Periandros did not, in the end, carry out his idea of cutting through the Isthmus. The execution of his plan not only encountered engineering and financial obstacles, but also came up against the prevailing religious objections. According to these the gods, and especially Poseidon, to whom the whole area of the Isthmus was sacred, would have been enraged. Moreover, the Pythian oracle at Delphi was opposed to it and dissuaded him from cutting a canal through.

 

“You must not raise towers on the Isthmus nor dig trenches. If Zeus had so willed, he would have made [the Peloponnese] an island”

Anonymous, Palatine Anthology, XIV,81

 

Fig.2: Topographic map of Isthmus, showing Nero’s digs excavations and part of Hexamilion Wall. Source: Austrian State Archives, Vienna, Military Archives.

Almost three centuries passed before Demetrios Poliorketes [Besieger of Cities] (357-283 BC) appeared on the scene. He undertook to cut a canal, in 306BC, through the Isthmus. But he too was dissuaded by his engineers, who expressed their view that cutting through the Isthmus would lead to collapse of part of Aigina and other adjacent small islands. This was believed because the water level of the Gulf of Corinth was thought to be higher than that of the Saronic Gulf.

 

“Since the sea on the side of Lechaion was higher, it was feared that Aigina would be covered by the water of the great sea”.

Nero, On the Excavation of the Isthmus, § 639

 

In 44BC Julius Caesar (102-44 BC) at the instigation of the Roman Senate, decided to re-found and rebuild Corinth as a colony of Rome, with the name Colonia Laus Julia Corinthiensis. Corinth had for 102 years remained uninhabited after its almost total demolition by the Romans in 146BC. Julius Caesar considered cutting a canal through the Isthmus, but did not get as far as beginning the actual work.

After Caesar’s death, the emperor Caligula in 37AD tried to restart the work of cutting and constructing a canal through the Isthmus of Corinth, and began the preliminary studies. These operations were stopped by the violent death of that emperor. And thus was confirmed the saying of Apollo of Thyanea, concerning a canal through the Isthmus, when he visited Corinth:

 

“The neck of land is not to be cut by anyone at all”

 

The many canals that were dug in the Roman world to facilitate trade show a perception of the importance of trade and of its support and promotion by Rome through engineering works, large and small.

After the accession of Nero to the Imperial throne in 67AD a more serious attempt to pierce the Isthmus began. During his trip through Greece, Nero participated in the Great Isthmian Games. It was here that he took up the idea of cutting through the Isthmus. He himself heralded the commencement of the works with a great ceremony in which he personally sang a hymn to Amphitrite, Queen of the Seas, to their “king” Poseidon, and to the local heroes Melikertes and Leucothea, who were worshipped with special honors at Isthmia.

Fig.3: Topographic map of Isthmus, Kanchreai area showing Nero’s trenches and elevations next to them. Source: Austrian State Archives, Vienna, Military Archives.

Striking the ground with a golden mattock, the Emperor gave the signal to thousands of workmen (Greeks, Romans, Jews), who were lined up along the whole length of the canal to be dug. The last of these groups exceeded 6,000 men, who were taken by Vespasian after he suppressed the uprising in Judea.

 

“…and a great multitude of men of many nations was taken for this work…”

Dio Cassius LXII, 16.2

 

Many of these men were sold as slaves after the work on the canal was halted. It is likely that some were freed and given land in various localities around the Isthmus and were settled in Corinth. Quite a few became tenant farmers, while others labored in the quarries that existed around the Isthmus before they were freed.

 

“…and there were many others, who required much money…”

Dio Cassius LXII, 17

 

The works began with great intensity under the supervision of Nero himself and his engineers.

They developed synchronously on two fronts, one on the Corinthian Gulf and the other on the Saronic. In all, the excavation opened up trenches more than 2,000m in length, up to 60m wide and with variable depth to 20m.

From the plans drawn up by the Venetians around the year 1687, it seems that one more trench was opened up, beyond the two main ones. It was approximately perpendicular to the central trough of the Isthmus, and constituted the eastern extension of the great ditch, its length being the greatest of all (see Figs. 2, 3, 4). These cuttings did not begin at the shore, but at some distance from it.

Fig.142. Connection of two adjacent sheets of Venetian maps of Isthmus area. (1687), showing cuts dug by Nero, along axis of present canal, Saronic and Corinthian Gulfs, along with another large trench dug transversely to present canal, from large gully at Kyras Vrysi, and shafts or wells dug about in middle of Isthmus. Source: Austrian State Archives, Vienna, Military Archives.

During the final excavation of the canal in 1882, 26 wells or shafts were found of various dimensions with depths of about 20m; many trenches and earthworks were on both sides of the main cutting, which had been made in Nero’s time. A reference to Nero’s trench and shafts can be found in Curtius’ book on the Peloponnese, (1852), p. 546. There is no reference, however, to the Diolkos in particular.

The works continued unimpeded for two months under Nero’s supervision, until his urgent return to Rome, owing to a rebellion in which most of the Emperor’s provinces took part. The canal works continued for some time, under the supervision of Vaspasian, but definitely ceased, however, after Nero was murdered.

The digging and building of Nero’s canal along its length would have certainly destroyed parts of the Diolkos, as far as can be seen from many indications. But the Diolkos itself was not destroyed, since it was still used for many centuries after Nero’s attempt to cut through the Isthmus. Measures must have been undertaken to protect it. These measures would most likely have been the following:

1) The Diolkos would have been boxed in by supporting walls, or levees, so as to continue operating while the canal was built, because on both sides of the Diolkos a trench quite a few meters deep must have been dug.

Figs.150: Longitudinal section and transverse sections through Isthmus on axis of present canal. Source: [L. Salvator].

2) The trench would not have come close to the embankment of the Diolkos, but would have been well away from it, so that it could still be used. Sections were left within the canal in which the Diolkos existed, without digging.

3) The two sections of the Diolkos next to the Corinthian and the Saronic Gulfs would have been destroyed by the canal works. The Diolkos would have remained unaffected within that interval, as whatever sections of it were destroyed would have been rebuilt, since the canal was not further or fully excavated.

4) The excavation for the canal could have been made away from the course of the Diolkos, without disturbing the level of its setting on the ground surface. The earthworks were entirely on the surface and were made in areas away from the route of the Diolkos.

The fourth hypothesis above is confirmed in the first section of the Diolkos that which was destroyed by the canal works, near the submersible bridge at Poseidonia. This is attested to by the maps of 1850, which contain a specific reference to the depth of the excavation. Up to a distance of 174m from the shore, there was no digging at all. Beyond the small farmers’ road up to a 390m distance from the shore, digging was done to a depth of 1m (see Fig. 5). The earthworks from Nero’s diggings must have been located well outside the Diolkos, without halting or disturbing its operation. After completion of the canal’s construction, whatever sections of the Diolkos lay within its zone would have been destroyed because its operation would have been pointless as soon as ships used the finished canal. The so-called “portrait” of Nero at a distance of 1,400m from the Corinthian Gulf entrance of the canal through the Isthmus is one bit of evidence as to at least how far the digging of Nero’s trench had reached. It is likewise evidence of the level to which the canal’s excavation went. The base of the image marks the least depth of excavation there below the initial ground surface (see Fig. 6).

The representation is essentially a relief sculpture depicting Heracles with his club and his lion’s skin and head, regarded more generally as the protector of working men, and thus also of those who worked on the canal.

Fig.6: “Image” of Nero, carved into rock of west bank of Corinth Canal across from the Italian bridge. Source: Ap. Papafotioυ҆ s photograph.

After Nero, Herodes Atticus tried to continue the work, but very soon abandoned it. During the later centuries, until the second period of Venetian rule, nothing changed. Then, in 1687, the Venetians thought of cutting a canal through the Isthmus, beginning from the Gulf of Corinth. But this idea was never realized because of economic problems, technical obstacles, and their brief stay on the Peloponnese. After the Venetians, there are no further references to attempts at cutting through the Isthmus. Just after the founding of the present Greek state, Count Capodistrias, its first [and only] Governor, thought of opening a canal here, a project that was then entirely excluded by its high estimated cost. The work finally began after many legal proceedings and inquiries on 22April 1882, and was completed in 1892. The initial studies envisaged a canal 44m wide at sea level, and a declivity [of its banks] sloping with a gradient of 1:5, and their stepped configuration. This stepped configuration was to prevent crumbling and collapse of the banks into the canal.

 

Bibliography: "THE DIOLKOS ON THE ISTHMUS OF CORINTH" by Apostolos E. Papafotiou, Civil Engineer N.T.U.A. (National Technical University of Athens). Foreword by Theodosius P. Tasios, Prof. at N.T.U.A. (National Technical University of Athens).

Animation film "Diolkos for 1500 years": https://youtu.be/3GtE0kfWDuU

Dr. Apostolos E. Papafotiou

Civil Engineer N.T.U.A.

Economist N.K.U.A.